اضطراب و پرخاشگری کودک

یک نت ـ خواهرزاده 7 ساله‌ای دارم که بسیار حساس و پرخاشگر شده؛ مثلاً اگر در اتاق باشد و مادر و خواهرش با هم حرف بزنند با عصبانیت میاد و می‌گه چی گفتید؟ و با گریه و داد زدن می‌گه جمله به جمله را باید تکرار کنید و هر چقدر هم که برایش تکرار می‌کنند، باز می‌گه از اول بگید چی گفتید و این کارش ممکن است یک ساعت طول بکشد. طوری که همه را عصبانی می‌کند. وقتی هم راضی نشد شروع به خودزنی می کند. از هیچ چیزی خوشحال نمی‌شود. مدام نگران این است که مادرش کجاست؟ در مدرسه مرتب از مدیر مدرسه می‌پرسد مامانم کجاست؟ و بغض می‌کند. بعضی شب ها کابوس می‌بیند. مشاور مدرسه هم گفته باید پیش روان پزشک برود که البته پدرش با این مسئله مخالف است. ارتباط عاطفی بین اعضای خانواده نیست. پدرش هم تا دیر وقت بیرون است و هرگاه خانه باشد مشغول گوشی است. فضای خانه جوری است که رابطه عاطفی بین اعضای خانواده وجود ندارد. هرچقدر هم بچه گریه کند، کسی به آن توجهی نمی‌کند. مادرش هم دیگر کم آورده و توانایی ادامه این روند را ندارد.

پاسخ مشاور:باید در درجه اول علت یا علل پرخاشگری اش تشخیص داده شود و بعد برای درمانش اقدام کرد. اشاره کردید که مدام نگران این است که مادرش کجاست و ... خوب این یک عامل بسیار مهمی در بروز پرخاشگری است. یکی از عوامل پرخاشگری، نگرانی و اضطراب است که معمولا افراد وقتی دچار نگرانی و اضطراب شدیدی می‌شوند، برای دفع آن، رو به رفتارهای پرخاشگرانه می‌زنند؛ از قبیل داد و فریاد کشیدن، زدن و برخورهای فیزیکی.

گرچه باید به صورت بالینی بررسی کرد که دقیقا علت رفتارهای پرخاشگرانه کودک چیست، ولی باتوجه به توضیحاتی که ارائه کردید، احتمال اینکه ایشان از اضطراب شدید رنج می‌برد زیاد است. برای اطمینان هم معمولا یک تست اضطراب از کودک گرفته می‌شود تا مطمئن شد. بهتر است به صورت حضوری، مشاور، کودک را ببیند و تست های لازم اضطراب را بگیرد و بعد که اطمینان حاصل شد که کودک مبتلا به اضطراب و نگرانی است، شروع به درمان می‌کنند.

اما برای درمان: لازم است لیستی تهیه کنید و بررسی نمایید که کودک موردنظر از چه چیزهایی دچار اضطراب و نگرانی می‌شود؛ مثلا فرض بگیرید که رفتن به مدرسه باعث نگرانی‌اش می‌شود یا مثلا تاریک شب یا دور شدن از مادر، او را مضطرب می‌کند و ... . بعد از آن با یه دقت بیشتر، موشکافانه‌تر و با حوصله، لیست دیگری را تهیه کنید و ببینید از چه چیزهایی لذت می‌برد و باعث آرامش و شادی کودک می‌شود. این موارد را هم به ترتیب لیست کنید.

این خیلی مهم است که بفهمید کودک از چه چیزهایی نگرانی دارد و از چه چیزهایی لذت می‌برد. معمولا این را مادران بهتر می‌توانند تشخیص بدهند. وقتی عوامل یا موارد نگران کننده را فهمیدید باید کم کم این موارد نگران کننده را برای کودک حذف یا تعدیل کنید. اگر مثلا فضای خانه متشنج است و بعضا دعوا صورت می‌گیرد، باید این مورد کاملا حذف شود. اگر دوری از مادر برای کودک نگران کننده است، خب باید تعدیل شود؛ این کار با همکاری دیگر اعضای خانواده مانند پدر خانواده حل شدنی است. وقتی پدر خانواده وقت بیشتری را برای فرزند قرار بدهد، کم کم حس کودک نسبت به پدر مثبت می شود و کمتر خلأ مادر را احساس می‌کند.

به طور کلی از طریق لیست مواردی که برای کودک لذت بخش است استفاده کنید و تک تک مواردی را که باعث نگرانی کودک می‌شود جایگزین کنید؛ مثلا خوراکی مورد علاقه‌اش را برایش فراهم می‌کنید یا با او بازی موردعلاقه‌اش را انجام بدهید یا او را به پارک ببرید یا... در هرصورت وقتی تکرار موارد لذت بخش و آرامش دهنده برای کودک بیشتر شود و از آن طرف تکرار موارد آزار دهنده و نگران کننده در طول روز به شدت کاهش پیدا کند، به مرور رفتارهای پرخاشگرانه کودک کاهش می‌یابد.

این کارها را در طول دو هفته انجام بدهید. اگر نتیجه بخش بود، همین رویه را با جدیت بیشتری ادامه بدهید تا پرخاشگری او به سطح طبیعی برسد. البته نباید انتظار داشته باشید که رفتارهای پرخاشگرانه از بین برود، بلکه باید به سطح طبیعی برسد. اگر هم در طول این مدت هیچ گونه تغییری نیافتید و پرخاشگری کودک کاهش نیافت، در آن صورت مراجعه به مشاوره کودک ضروری است. امیدوارم با انجام درست مواردی که ذکر کردم، پرخاشگری و نگرانی غیرطبیعی کودک از بین برود.

در آخر نیز این نکته را اضافه کنم که حتما یک آزمایش خون از کودک گرفته شود تا مطمئن شوید که مبادا دچار کم خونی یا فقر آهن شده باشد؛ چرا که کم خونی و فقر آهن در ایجاد اضطراب و نگرانی و دلهره تاثیرگذار است.