آیین ازدواج در کَهنوج

یک نت ـ مراسم ازدواج در کَهنوج از شهرهای استان کرمان

کَهنوج از شهرهای استان کرمان در جنوب شرقی ایران استخواستگاری: خواستگاری کردن پسر از دختر یه رسم معمول و لازم بحساب میاد. در شهرستان کهنوج هم این رسم اجرا میشه .البته یه تفاوتهایی هم با بقیه جاها داره .مثلا شبی که خانواده داماد می خوان به خواستگاری برن ،علاوه بر ریش سفیدها و بزرگترها ،خانواده هایشان همراه با بچه هاشان و همه اهل خانه نیز تشریف می برند. تقریبا در هر خواستگاری جمعیت به طور میانگین به ۵۰-۶۰ نفر هم میرسه.!

حتما با خودتون می گید بیچاره خانواده عروس. چطور از پس پذیرایی اینها بر میان؟!! پذیرایی و شام در اینجا بعهده خوده آقا داماده! به این صورت که آقا داماد شب قبلش یه گوسفند که جوابگوی همه مهمانها رو بده پیشکش میکنه .مراسم خواستگاری با حرفهای معمول و طبق رسوم انجام میشه.

دوره نامزدی: بعد از اینکه مراسم خواستگاری انجام شد. پسر و دختر وارد دوره باصطلاح نامزدی می شوند. در این دوره بر خلاف بیشتر جاها،پس از نامزد شدن،دختر و پسر از دیدن یکدیگر تقریبا منع می شوند! یعنی اگر قبلا باهم گفتگو و رفت وآمد داشتند با نامزد شدن این روابط قطع میشود. بزرگترها ارتباط این دو را تا زمان عروسی، ناخوشایند می دانند.شاید این یک رسم قدیمی و اشتباه بجا مانده از نیاکان باشد.نمی دونم.!! البته دختر و پسر علیرغم محدودیتهایی که دارند مثل تمام جاها در زمان میهمانیها و یا مراسم هایی که در آن شرکت میکنند،فرصت را غنیمت شمرده و چندی را با هم هستند.

خرید لباس و طلا: زمانیکه کم کم به تاریخ تعیین شده عروسی نزدیک می شوند برای خرید لباس و طلا آماده می شوند.به این صورت که آقا داماد با جیب پر از پول در خدمت عروس خانم و همچنین خانواده ایشان میباشد. رسمی که بنظر من اشتباه هم هست .اینکه از هر دو طرف خانواده عروس و داماد مثل مراسم خواستگاری تعداد زیادی بایستی عروس و داماد را در خرید همراهی کنند.!! عمه ،خاله، زن عمو، زن داعی و..... البته با تعدادی از بچه هایشان راهی بازار شده و تا آخر ساعت کاری بازار مشغول خرید می شوند.

لازم بذکر است که علاوه بر خرید برای عروس هر کسی که همراه آنان است یک تیکه لباس و یا هرچیز دیگه ای رو برای خودش انتخاب میکنه و داماد عزیز قیمت آنرا پرداخت میکند.!! موقع نهار هم که همه مهمان آقا داماد گل هستند و البته شام!!هزینه های اضافه عروسی در این منطقه سد راه بسیاری از جوانان کهنوجی برای ازدواج است. بطور میانگین هزینه یک عروسی در کهنوج مبلغی میان 10 تا 20 میلیون می باشد.البته از نوع متوسط و تقریبا ساده...!!!

حنابندان دزدی!: در این مراسم که دو شب قبل از عروسی انجام میشود مراسم حنابندان دزدی!! برگزار میشود. به این دلیل آنرا حنابندان دزدی !می نامند که فقط خانواده و فامیل نزدیک و درجه یک در آن حضور دارند. و خبری از سایر بستگان در این مراسم نیست.درواقع آنها را دعوت نکرده اند.!

شب حنابندان: شبی که فردای آنروز عروسی برگزار میشود مراسم حنابندان می نامند. در این مراسم تعداد میهمانها زیاد هستند.تقریبأ تمام کسانیکه برای روز و شب عروسی دعوت شده اند و کارت دعوت دریافت کرده اند حضور دارند. این مراسم تا پاسی از شب و گاهأ تا سپیده دم ادامه دارد. موسیقی نیز از ارکان اصلی عروسی بحساب می آید . برخلاف گذشته که ساز و دهل به مراسم حالت خاص و پرشورتری را می بخشید، در مراسمهای جدید گروههای ارگ که بیشتر از استان هرمزگان هستند نقل مجالس عروسی در کهنوج هستند.

آخر مجلس بر سرو دست و پای داماد حنا می گذارند و زنها و دخترها هم گرد داماد و یا عروس حلقه می زنند و با آواز و اشعار محلی حنابند را در کارش همراهی می کنند.بعد از اینکه حنا را به سر و دست وپای داماد یا عروس گذاشتند تعدادی از دوستان و فامیل با اسکناسهای بعضأ درشت تمام سر،دست و پای آنها را می پوشانند و در آخر کار کسی که مسئول بستن حنا بود اسکناسها را برای خود بر میدارد. جمع مبلغ اسکناسها معمولا بین 100 تا 300 هزار تومان میرسد.

موسیقی: همانطور که در بالا اشاره شد موسیقی یکی از ارکان مهم در عروسیهای کهنوج بشمار می آید .تا جائیکه اگر در یک مجلس عروسی موسیقی نباشد و باصطلاح بی سروصدابرگزار شود جمعیت کمتری حضور خواهند داشت و حاضران در جشن بیشتر از گروه سنی میانسال هستند و جوانان کمتر دیده میشوند.گروههای موسیقی که در کهنوج مراسم عروسی را رونق میبخشند بیشتر از استان هرمزگان هستند.

برخلاف قدیمها که گل مجلس عروسی را سازودهل محلی شکل میداد امروزه ارگ و گروههای جاز و ... که جوان پسند هستند در مجالس می نوازند. جالب اینجاست که آقا داماد برای کلاس گذاشتن  و یا گرم نمودن مجلس عروسیش ویا از روی چشم و همچشمی از گروههای موسیقی که آوازه بیشتری دارند دعوت میکند که باعث میشه پول بیشتری از جیب مبارک پرداخت کنه(معمولا شبی 400 تا 1 میلون). گروههای موسیقی هم در زمان اجرای برنامه از طرف تماشاچیان با انعام دادن و ریختن پول بر سرشان بی نصیب نمی مانند و پولی که از راه انعام بدست می آورند تقریبا از یک شب برنامه اجرا کردن هم بیشتر است!!

رقص: در گذشته که بیشتر از موسیقی ساز و دهل محلی استفاده میشد شور حال خاصی به مراسم عروسی میداد. انواع رقص محلی همراه با ساز و دهل در عروسی ها برگزار میشد.البته هم اکنون در روستاهای اطراف این رسم هنوز پابرجاست.

از مهمترین رقصهای محلی می توان به چاپ دستی و چوچاپ اشاره کرد. چاپ دستی به این صورت است که رقاصها(افراد باتجربه و اکثرأ از طبقه سنی میانسال)  در یک صف منظم همراه با نوای ساز و دهل و پایکوبی به چپ و راست حرکت میکنند و در آخر هر حرکت دستهای خود را به هم میکوبند.

چو چاپ نیز از زیباترین و دیدنی ترین نوع رقص در کهنوج می باشد.دونفره و گروهی : چوچاپ دو نفره به این صورت است که دو نفر با تجربه همراه با نوای ساز ودهل میرقصند و در یک لحظه به همدیگر حمله کرده و با چوب مبارزه میکنند.در چوپاپ گروهی هم تعدادی از رقاص ها هرکدام با چوبی در دست بصورت موزون و هماهنگ با صدای ساز و دهل بصورت دایره به پایکوبی و زدن چوب هایشان به همدیگر می پردازند.

روز عروسی: روز عروسی مهمانهای زیادی می آیند.. تقریبا همه کسانیکه دعوت شده اند. نهار را صرف میکنند و بعضی ها که منزلشان نزدیک است موقتا به خانه باز می گردند تا عصر و کسانیکه از راه دور آمده اند همچنان آنجا حضور خواهند داشت..میهمانان در ظهر روز عروسی علاوه بر خانه داماد در خانه های اطراف و همسایه ها نیز اسکان میابند.

سرتراش: بعد ازظهر و نزدیک غروب مراسم سرتراش آغاز می شود.بر خلاف بیشتر جاها که داماد به آرایشگاه میرود در اینجا داماد همانجا و در خانه پدری مراسم سرتراش را برگزار میکنند.به این ترتیب که داماد روی یک صندلی نشسته و نزدیکان هم در اطراف ایشان حلقه زده .در حالیکه سرتراش(آرایشگر) مشغول اصلاح سرو صورت داماد هست اطرافیان با اشعار و آواز های محلی و حرکات موزون همراه با موسیقی مخصوص سرتراش مراسم را اجرا می کنند.نمونه ای از آواز محلی سرتراش:(سرتراش ای سرتراش ....سره خوبیش بتراش...اینجا که سر میتراشیدن... نقل و نبات می پاشیدن... و....)

حمام: بعد از اجرای مراسم سرتراش که معمولا یکی دو ساعت طول می کشه ،نوبت به حمام داماد میرسد.یکی از نزدیکان داماد او را بلند کرده و به طرف حمام می برد.البته در قدیم بجای حمام خانگی ، داماد را به حوضچه هایی که مربوط به پمپ های آب کشاورزی بود،می بردند و آنجا استحمام می دادند. که شور و حال بهتر و خاصی نیزداشت.

یکی دو نفر از نزدیکان داماد نیز همراه وی به داخل حمام رفته و در استحمام به آقا داماد کمک می کنند.! داماد که حمامش تمام شد مجددا توسط یک نفر حمل میشود تا جاییکه برای پوشیدن لباس معین شده .بعد از پوشیدن لباس و کت شلوار چند دقیقه ای داماد همراه با سایرین به رقص مشغول می شود.

زیارت: بعد از پوشیدن کت و شلوار دامادی تعدادی از نزدیکان بهمراه آقا داماد بطرف زیارتگاه و یا جای مقدسی که نزدیک به محل باشد حرکت میکنند. همراهان هم با بوق و شادی کردن و هلهله وی را  تا زیارت همراهی می کنند .آقا داماد وارد زیارتگاه شده بعد از زیارت و خواندن دو رکعت نماز و گذاشتن مبلغ پولی بعنوان نذر آنجا را ترک می کند.همراهان نیز وی را مشایعت میکنند.

آرایشگاه: عروس خانم که از صبح به آرایشگاه رفته منتظر داماد است و همراهان و داماد از زیارت بطرف آرایشگاه حرکت میکنند.داماد دسته گلی را از گلفروشی خریده و به داخل آرایشگاه رفته و بهمراه عروس سوار ماشین گل کاری شده و زیبا بطرف خانه حرکت میکنند. اتومبیل ها و موتوری هایی که داماد را همراهی میکنند با حرکات نمایشی و البته خطرناک شور و حال خاصی را به کاروان همراه عروس و داماد می بخشند.

شب عروسی: تعدادی از مهمانان که همراه داماد نرفته بودند و در خانه منتظر ورود عروس و داماد نشسته اند با ورود عروس و داماد به هلهله و شادی و خواندن اشعار وآوازهای محلی می پردازند. عروس و داماد از میان جمعیت پرشور وارد اتاق مخصوص که از قبل آماده و تزئین شده(حجله) می شوند. حاضرین یکی یکی و البته با بی نظمی وارد اتاق عروس داماد شده و به آنان تبریک میگویند.

بذل(بجار): رسم بذل دادن یا باصطلاح محلی (بجار) از دیرهنگام در مراسم های عروسی رواج داشته است. البته در حال حاضر نیز در اکثر مناطق این رسم برقرار می باشد.بعد از نهار روز عروسی تا آخرین لحظه مراسم و بعضأ تا بعد از جشن،میهمانان که به عروسی آمده اند هرکدام مبلغی را بعنوان کمک هزینه شروع زندگی داماد پرداخت می کنند.

به این صورت که دو نفر مسئول جمع آوری بذل هستند یکی صندوقدار که معمولا ساک و یا چمدان کوچکی بدست دارد و دیگری هم دفتری را بهمراه دارد که اسامی افرادی که پرداخت می کنند را در دفتر یادداشت میکند.دلیل یادداشت کردن اسامی این است  آقای داماد بداند چه کسی بذل داده و هنگامی که هر کدام از افراد که اسمشان در دفتر هست اگر عروسی کنند و یا فرزندشان ازدواج کند برای برگرداندن مبلغ بهمراه چند درصد اضافه تر اقدام نماید. این امر کمک بسیار زیادی برای شروع زندگی می باشد و از رسوم بجا و نیکو بشمار می رود.

آش خوران: سه روز پس از مراسم عروسی مراسم آش خوران برگزار می شود.دراین مراسم فقط فامیل نزدیک عروس و داماد حضور دارند.و آش پخته میشود و میهمانان با آش پذیرائی میشوند. برخی از حاضرین هم با دادن کادو به عروس زندگی جدید را به او تبریک میگویند.

رسوم غلط عروسیهای کهنوج: آداب و رسوم اشتباه در بسیاری از جاها که بجا مانده از نیاکان و گذشتگان می باشد همچنان مورد استفاده قرار می گیرند.در شهر کهنوج و مناطق اطراف نیز آداب و رسوم اشتباه مشاهده می شود که در ذیل به برخی از آنها اشاره میکنم.1- برگزاری مراسم عروسی به مدت سه شب و سه روز (از حنابندان دزدی تا شب عروسی)که این امر باعث صرف هزینه ها ی زیادی میباشد .2-خریدهای آنچنانی لباس و طلا بر اساس چشم و هم چشمی.3- منع کردن عروس و داماد از دیدن و صحبت کردن  با همدیگر پس از آنکه نامزدی آنان شکل گرفت.!

منبع:kahnoj89.blogfa.com