مرگ و جان باختن مادر هنگام زایمان

یک نت ـ همه مادرهایی که امسال هنگام زایمان جان باختند/ چه باید کرد؟

چندی پیش خبر فوت مادر بارداری در جاسک مطرح شد و دوباره پرونده تلخ فوت مادران باردار را باز کرد؛ هرچند به گفته مسئولان بهداشتی کشور در دهه‌های اخیر آمار مرگ‌ومیر نسبت به گذشته به حداقل رسیده و سیستم بهداشت و درمان کشور این زمینه به شدت حساس است و در صورت وقوع، آن موارد را با جدیت پیگیری می‌کند. با این وجود مطابق آمار ارایه‌شده توسط وزارت بهداشت تعداد مرگ مادران باردار در سال 92، 291 مورد و در سال 93، 293 مورد بوده است.

در این گزارش به بررسی میزان مرگ‌ومیر مادران در سال 94 و چرایی آن می‌‌پردازیم؛ البته موارد بررسی‌شده در این گزارش، صرفاً مواردی است که از ابتدای سال تاکنون رسانه‌ای شده است و قطعاً با توجه به موارد منتشرنشده در رسانه‌ها، میزان واقعی آن بیش از این موارد است.

مرگ مادر به دلیل نبود متخصص بیهوشی

آخرین خبری که از فوت مادران باردار شنیده شد، زن جوانی بود که به دلیل وضعیت اورژانسی از روستای خود در بخش «لیردف» به بیمارستان جاسک منتقل و فوت شد. به گفته یکی از مسئولان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، قرارداد پزشک متخصص زنان و زایمان طرف قرارداد بیمارستان جاسک یک روز قبل از این اتفاق به پایان رسیده بود و پزشک جدید نیز حدود 16ساعت بعد به جاسک رسید.

این در حالی است که مسئولان دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان دلیل این مرگ را نوع بیماری متوفی می‌دانند و می‌گویند وجود پزشک متخصص نیز نمی‌توانست مانع مرگ زن باردار شود. برخی منابع نیز از قول پزشک بیهوشی بیمارستان جاسک علت مرگ زن باردار را کمبود دارو و خون در بیمارستان عنوان کرد.

در نهایت و پس از شایعات بسیار مقصر، اشکالات مدیریتی و عدم حضور متخصص بیهوشی مطرح شد و در نهایت دو نفر از مدیران بهداشت و درمان این شهرستان با هماهنگی رییس دانشگاه از مسئولیت بر کنار شدند.

خونریزی داخل رحم در مادر مشهدی

فروردین ماه امسال اولین خبر مرگ مادر باردار در سال 94 منتشر شد؛ زنی باردار که برای تولد چهارمین فرزندش به یکی از بیمارستان‌های خصوصی مشهد مراجعه کرده بود، فوت شد. علی حسین‌زاده، همسر متوفی گفت: دو ساعت پس از انتقال همسرم به بخش، حال او بد شد و پس از یک ساعت تلاش، او را به اتاق عمل بردند و سپس در در بخش آی.سی.یو بستری شد که پس از انجام عمل به من و اطرافیان اطلاع دادند که رحم، قسمتی از تخمدان و دو فیبروم از داخل رحم برداشته شده است.

این مادر دو ساعت پس از بستری در بخش آی.سی.یو فوت کرد و علت فوت از سوی مسئولان بیمارستان خونریزی داخل رحمی اعلام شد و همسر متوفی از این‌که در طول 9 ماه بارداری پزشک متخصص وجود مشکل در بدن متوفی را اطلاع‌رسانی نکرده بود، گله‌مند بود.

یزد شاهد مرگ 2 مادر باردار

اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد و در طول یک هفته، دو زن جوان باردار در دو بیمارستان مختلف یزد جان باختند. همه از نبود پزشک معالج در کنار بیمار می‌گفتند، اما پزشک معالج هیچ دلیلی برای حضور در هنگام زایمان نمی‌دید.

بعد از ظهر پنجشنبه مریم را به بخش زایمان می‌برند و در ساعت 2:35 دقیقه نوزاد به دنیا می‌آید، اما نبود پزشک معالج مادر و تأخیر سه ساعته برای حضور در کنار بیمار، وزن 3 کیلو و 700 گرمی نوزاد و گیرکردن شانه نوزاد حین زایمان که اصطلاحاً به آن دیستوشی شانه گفته می‌شود، دیرشدن از تاریخ مقرر زایمان، خونریزی‌های مکرر و جمع‌نشدن رحم و قصور کادر درمانی بیمارستان، از دلایلی بود که برای مرگ او عنوان شد.

عفونت، جان مادر را گرفت

همچنین خبر مرگ زن دیگری در حین زایمان در بیمارستانی در یزد منتشر شد. زنی که بعد از عمل سزارین و زایمان بر اثر عفونت فوت کرده است. دکتر علی دهقان معاون درمانی دانشگاه علوم پزشکی علت مرگ این زن را عفونت واژن اعلام کرد و گفت: این عفونت به هیچ عنوان عفونت بیمارستانی نبوده است و در خود مادر در ابتدای حاملگی وجود داشته و در حین عمل نیز این عفونت شدت گرفته تا جایی که تزریق آنتی بیوتیک نیز مؤثر واقع نشده است.

او در پاسخ به این سؤال که چرا پزشک متخصص بیمار از همان ابتدا بیمار خود را متوجه عفونت نکرده است، افزود: در رابطه با این عفونت، یک تستی وجود دارد که به دلیل این که این آزمایش تحت پوشش بیمه درمانی نیست و هزینه بالایی دارد، خیلی از پزشکان این آزمایش را برای بیمارانشان تجویز نمی‌کنند. در حین زایمان و عمل سزارین که بر روی مادر انجام شده است، هیچ کدام از متخصصان و تیم درمانی علایم مشکوکی از عفونت را ندیده‌اند و موقع پارگی کیسه آب مادر عفونت مشاهده شده است.

سهل‌انگاری کادر درمان جان مادر سراوانی را گرفت

اردیبهشت امسال مادری پس از این‌که نوزادش فوت شد، دچار مشکلاتی شد که به فوت او نیز منجر گردید. بعد از فوت نوزاد، از خانواده مادر برای عمل رضایتنامه می‌گیرند و پس از عمل او را به بخش مراقبت‌های ویژه می‌برند. خانواده بیمار باتوجه به بهترنشدن وضعیت او از پزشک معالج علت را می‌پرسند و درخواست انتقال بیمار به مراکز درمانی بالاتر در سطح استان را می‌کنند که با مخالفت پزشک و آوردن دلایلی چون عارضه قلبی و سنگ کلیه بیمار روبه‌رو می‌شوند، اما بعداً توسط پزشکان زاهدانی مشخص شد که عارضه قلبی در کار نبوده و سنگ کلیه اصلاً به وضعیت به‌وجود آمده بیمار مربوط نبوده است.

پس از گذشت چند روز و مشاهده حال وخیم بیمار ،خانواده او دوباره درخواست انتقالش به بیمارستان بهتری را مطرح می‌کنند که در نهایت متوجه می‌شوند بیمار به دنبال دومین عملش که بدون رضایت خانواده بوده، به کما رفته است. پس از انتقال بیمار از بیمارستان سراوان به زاهدان، مسئولان این بیمارستان بیمار را نمی‌پذیرفتند؛ زیرا از سراوان با آن‌ها هماهنگ نشده بود، اما با توجه به وضعیت اورژانسی بیمار، او را بستری کردند و علت مشکلات را آسیب به یکی از شریان‌های اصلی و خونریزی ناشی از آن مطرح کردند.

در بیمارستان امام علی (ع) زاهدان نیز به علت خرابی دستگاه دیالیز خون، باتوجه به مشهودبودن وضعیت بحرانی بیمار و خطر بیرون‌آوردن بیمار از بخش مراقبت‌های ویژه، بیمار به خارج از آی.سی.یو برای دیالیز منتقل شد و بعد از دقایقی فوت کرد.

ارومیه دو مادر باردار را از دست داد

یکی دیگر از مادرانی که اوایل امسال فوت شد، عصمت، زن ٢٨‌ساله سردشتی بود. او که در روستای کانی‌زرد در٣٠ کیلومتری سردشت زندگی می‌کرد، برای زایمانش به تنها بیمارستان این شهر، یعنی بیمارستان امام خمینی (ره)، رفت و پس از خارج‌کردن جنین از شکمش، به دلیل قصور پزشکی و تأخیر در تشخیص، به علت خونریزی جان خود را از دست داد.

همان شب پس از پایان عمل، یکی از پزشکان به همسر این مادر گفته بود که این جنین سه هفته پیش در شکم مادر جان داده بود و این درحالی بود که چند روز قبلش، پزشک متخصص زنان که از ‌همان ابتدای بارداری، عصمت تحت نظرش بود، با بررسی سونوگرافی گفته بود جنین سالم است و مشکلی ندارد. پس از این اتفاق، رییس شبکه بهداشت سردشت گفته که این زن، بیماری دیابت داشته، اما از پزشکان پنهان کرده است.

علت فوت مشخص نشد

همچنین یک مادر باردار دیگر که از اهالی اشنویه به همراه نوازدش در یکی از بیمارستان‌های ارومیه جان خود را از دست داد. ابوبکر افشنگ، رئیس شبکه بهداشت و درمان اشنویه اظهار داشت: یک بانوی باردار که در چهل و هفتمین هفته بارداری خود قرار داشت، به دنبال احساس درد در ناحیه پهلو به بیمارستان نبی‌اکرم اشنویه مراجعه کرده که با تشخیص پزشک و با توجه به باردار بودن او در بیمارستان بستری شد. در طول روز، بانوی باردار هوشیاری مناسبی داشت و تحت مراقبت و رسیدگی جراح، متخصص بی‌هوشی و متخصص زنان و زایمان قرار داشت، اما حدود ساعت 12 شب دچار یک تشنج سی ثانیه‌ای شد که بعد از عرق‌کردن، یک طرف بدنش بی‌حس می‌شود. با به‌وجود آمدن این وضعیت مادر باردار به بیمارستان مطهری ارومیه اعزام شد، اما متأسفانه در این بیمارستان جان خود را به همراه نوازد متولدنشده‌اش از دست می‌دهد.

علت مرگ این زن باردار در نهایت مشخص نشد.

فوت دو مادر باردار در بیمارستان امام سجاد (ع) یاسوج

در سال جاری خبر پر سروصدا از فوت دو مادر باردار در بیمارستان امام سجاد (ع) یاسوج شنیده شد. مادری بعد از خواندن نماز عید فطر بلافاصله به دلیل درد زایمان به بیمارستان امام سجاد (ع) یاسوج منتقل می‌شود که بعد از به‌دنیا آمدن نوزادش، مادر از دنیا می‌رود.

به گفته پرویز یزدان‌پناه معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی کهگیلویه و بویراحمد به نظر نمی‌رسد که در مرگ این زن باردار قصوری انجام گرفته باشد. زایمان او ربع ساعت انجام گرفته و در اتاق عمل متخصص، دکتر قلب، جراح عمومی، بیهوشی و سایر تیم پزشکی بالای سر بیمار حضور داشتند. هم‌ترین چیزی که متخصص قلب می‌گوید، او مشکل و نارسایی قلبی داشته است و در ادامه کار در نبض قلب بیمار ناهماهنگی به‌وجود آمد.

خونریزی غیرقابل کنترل مادر

همچنین دکتر فرزاد وفایی، رییس بیمارستان امام سجاد(ع) یاسوج گفت: در مرگ مادر باردار اول تا 12:30 شب مشکلی وجود نداشت و پس از آن وضعیت او رو به وخامت نهاد و به خونریزی غیرقابل کنترل دچار شد که تلاش کادر درمانی برای کنترل آن بی نتیجه بود.

مادر باردار جزو جمعیت شهر دیگری بود

شهریور ماه امسال یک مادر باردار در بیمارستان حاجیه نرگس معرفی ماهشهر جان خود را از دست داد. قدری، رییس شبکه بهداشت و درمان ماهشهر اظهار کرد: مادر بارداری که چند روز پیش جان خودش را در بیمارستان ماهشهر از دست داد، ساکن یکی از روستاهای اطراف رامشیر بوده و اصلاً جزو جمعیت تحت پوشش ماهشهر به حساب نمی‌آید. همه مراقبت‌های بهداشتی و درمانی مادر باردار در همان جایی که بوده‌اند انجام شده و بعد از این‌که به مشکل برمی‌خوردند، به عنوان یک بیمار ارجاعی به بیمارستان ماهشهر منتقل می‌شود. وی افزود: زمانی بیمار به ماهشهر آورده شد که وارد عوارض شده بود و عارضه‌ای هم که داشت قابل کنترل نبود.

مرگ مادر اجتناب‌ناپذیر است

ناهید خداکرمی؛ رییس انجمن مامایی در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهرخانه، در مورد آمار مرگ زنان باردار اظهار کرد: خوشبختانه طی یک سالی که از طرح تحول سلامت و ترویج زایمان طبیعی می‌گذرد، میزان مرگ مادران افزایش نیافته و میزان مرگ نوزادان نیز کاهش بسیاری داشته است. آمار فوت ماردارن باردار بسیار کمتر از تصادفات، منازعات و مرگ‌های ناشی از این حوادث است. متأسفانه تمام کشورهای دنیا مرگ مادری را دارند و این موضوع اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا عوامل متعددی بر مرگ مادر تأثیر دارد.

عوامل اصلی مرگ مادران باردار زمان زایمان

او خونریزی، مامایی، عفونت و آمبولی را از دلایل مرگ مادران باردار دانست و گفت: مرگ بر اثر آمبولی واقعاً اجتناب‌ناپذیر است؛ حتی اگر مادر در بیمارستان‌های مجهز پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا باشد. گاهی مادر بیماری زمینه‌ای دارد که یا نمی‌داند یا بیماری‌اش را به خانواده و پزشک نمی‌گویند، به همین دلیل انجمن از تمام ماماها خواسته است که تمام مادران باردار را حداقل برای یک بررسی قلبی و وضعیت عمومی بدن‌شان توسط یک پزشک عمومی، ارجاع دهند.

خداکرمی ادامه داد: گاهی مادر دچار فشار خون است یا مسمومیت بارداری پیدا می‌کند و گاهی در طول زایمان ممکن است جنین در لگن مادر حرکت نکند و مشکل زجر جنینی پیش بیاید. این موارد همگی اجتناب‌ناپذیر است. به همین دلیل متخصص زنان تربیت می‌کنیم تا به مادران پرخطر رسیدگی کنند؛ وگرنه یک ماما می‌تواند به مادران کم‌خطر رسیدگی کرده و زایمان را انجام دهد. امیدوارم نظام ارجاع در قسمت مادر و نوزاد به سمتی برود که مادرها اول به ماما مراجعه کنند و غربالگری شوند و متخصص زنان، مادر پرخطر را مراقبت کند.

در مجهزترین بیمارستان تهران هم به دنبال سزارین، مرگ مادر اتفاق می‌افتد

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: ما از معدود کشورهایی هستیم که میزان مرگ مادران باردار را خیلی خوب کنترل کردیم و امیدواریم تا کمترین حد ممکن برسانیم. در مجهزترین بیمارستان تهران هم به دنبال سزارین، مرگ مادر اتفاق می‌افتد. در مناطق محروم هم مرگ مادر وجود دارد، اما نمی‌توانیم بگوییم در مناطق محروم بیشتر است. البته مادران مناطق محروم به دلیل بعد مسافت و نبود تجهیزات، آسیب‌پذیرتر هستند؛ ازآن‌جایی‌که عواملی که منجر به مرگ مادر می‌شود متعدد و متغیر است، همه جا ممکن است، اتفاق بیفتد.

او افزود: بخش درمان باید برای کمک به مادر آماده باشند. زمانی هم که مرگ اتفاق می‌افتد، حدس‌زدن و گمانه‌زنی و جوسازی از سوی بعضی رسانه‌ها یا افرا دیگر انجام نشود؛ زیرا ماما و پزشک متخصص زنان در بدترین شرایط کار می‌کنند و اگر هجمه‌ای برای آن‌ها از بیرون پیش بیاید، اعتماد به نفس‌شان پایین می‌آید و اگر تیم درمان اعتماد به نفس لازم را نداشته باشد، بعداً ممکن است مادران دیگری را نپذیرند یا به بخش‌های دیگر ارجاع دهند. وزارت بهداشت هم وظیفه‌اش این است که شرایط مراقبت نفربه‌نفر را فراهم کند و هنگام زایمان بالای سر هر مادر، یک ماما باشد و تجهیزاتی کمک زایمانی را فراهم کند. آمبولانس‌ها و شرایط اعزام مادرها فراهم شود تا بتوانیم حداقل مرگ را در کشور داشته باشیم؛ زیرا مرگ مادر مصیبت بزرگی است که امکان درگیرکردن افراد را تا نسل‌های بعدی دارد.

هرچه زایمان طبیعی افزایش یابد، میزان مرگ مادری و عوارض بعد از زایمان کاهش پیدا می‌کند

خداکرمی در مورد تأثیر زایمان طبیعی در مرگ مادری تصریح کرد: هرچه زایمان طبیعی افزایش یابد و سزارین کمتر شود، میزان مرگ مادری و عوارض بعد از زایمان کاهش پیدا می‌کند. اگر زایمان طبیعی می‌توانست منجر به مرگ مادر شود، حتماً میزان سزارین در کشورهای پیشرفته بیشتر از ما بود. بسیاری از هنرپیشه‌های دنیا و چهره‌های شناخته‌شده زایمان طبیعی انجام می‌دهند؛ پس نمی‌توانیم بگوییم آفرینش اشتباه کرده است، اما 15 درصد از مادران هم نیاز به سزارین و خدمات تخصصی دارند که برای ارایه خدمت به آن‌ها نیز باید آماده باشیم.

به گزارش مهرخانه، با وجود پیشرفت‌هایی که در وضعیت پزشکی و سلامت کشورمان ایجاد شده و حتی کاهش چشم‌گیر آمار مرگ‌ومیر مادران باردار، اما همچنان آمارهای ارایه‌شده در این خصوص بیان‌گر فوت بخشی از مادران است که عموماً در مناطق محروم زندگی می‌کنند که نه تنها دسترسی مناسبی به مراکز درمانی ندارند، بلکه از لحاظ آگاهی نسبت به بدن خود و بیماری‌های‌شان هم محروم هستند؛ به نوعی که در دلایل برخی از مرگ‌ومیرهای مادران باردار، بیماری‌های قبلی مانند عفونت و دیابت مطرح شده بود.

پس علاوه بر تغییر قوانین و اختیارات کادر درمان، باید به تجهیز هرچه بیشتر مراکز درمانی و آموزش بیشتر افراد به‌ویژه در مناطق محروم پرداخت و وضعیت مناسبی ایجاد شود تا نبود امکانات و در دسترس‌نبودن متخصص و ماما، از دلایل مرگ مادران باردار نباشد.

منبع:فارس