آیا روزه گرفتن برای بدن مفید است؟
یک نت ـ نقش روزه در تندرستی و سلامت جسمانی انسان چگونه است؟ (سوالات رمضان 94)
پاسخ: در ميان كتاب‌هاي پزشکی (قديم و جديد) كمتر كتابي يافت مي‌شود كه درباره‌ی روزه و نقش آن در تندرستیِ انسان، سخنی به ميان نيامده باشد. پزشکان از دیر باز بر این باوراند که روزه می‌تواند بسیاری از بیماری‌ها را درمان نماید و حتی در موارد متعدد از آن به عنوان تنها راهِ درمانِ برخي از بيماري‌ها ياد كرده اند.
ائمه معصومین(ع) نیز در سخنان متعدد به آثار مثبت جسمانی روزه اشاره کرده اند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
پیامبر اعظم(ص) می‌فرمایند: «صُومُوا تَصِحُّوا؛ روزه بگیرید تا سالم و تندرست بمانید.»(1)
حضرت در سخن دیگری می‌فرمایند: «الْمَعِدَةَ بَيْتُ الدَّاءِ وَ الْحِمْيَةَ هِيَ الدَّوَاء؛ معده مركز تمام بيماري‌ها و پرهيز بهترين راه براي درمان آنهاست.»(2)
آن حضرت در جای دیگر می‌فرمایند: «الصَّومُ یَدُقَّ المَصیرَ وَ یَذیلُ اللّحمَ و یُبعِدُ مِن حَرِّ السَّعیر؛ روزه روده‌ها را تنظیف و گوشت را تلطیف و انسان را از حرارات دوزخ نگه می‌دارد.»(3)
امام علی(ع) نیز می‌فرماید: «الصِّيَامُ أَحَدُ الصِّحَّتَيْنِ؛ روزه گرفتن یکی از دو سبب سلامتی است.»(4)
از آنجا که معده كانون انواع بيماري‌ها است، راه معالجه‌ی آنها روزه گرفتن مي‌باشد زيرا عامل بسياري از مرض‌ها افراط و زياده‌روي در خوردن غذاهاي گوناگون است، چون مواد اضافي و جذب نشده به صورت چربي‌هاي مزاحم در نقاط مختلف بدن و يا به صورت چربي و قند اضافي در خون باقي مي‌ماند. اين مواد اضافي در لابه‌لاي عضلات بدن، در حقيقت لجن‌زارهاي متعفني براي پرورش انواع میکروبها و بيماريهاي عفوني قرار مي‌گيرد در اين حال، بهترين راه مبارزه با اين نوع بيماري‌ها و نابود كردن این لجن‌زارها، روزه گرفتن و پرهیز از خوردن و آشامیدن است.
دكتر كارلو (پزشک آمريكايي) در اين زمينه مي‌گويد: «روزه‌اي كه دين اسلام واجب كرده است، بزرگ‌ترين ضامن سلامتي انسان است.» وي براي درمان بيست و نه مورد از بيماريهاي صعب العلاج، گرفتن روزه را شديداَ تجويز مي‌كند كه ـ جهت اختصار ـ تنها به برخي از آنها اشاره مي‌كنيم: سرطان خون، بيماريهاي عصبي، يبوست مزمن، ناراحتي گرده و مثانه، گرفتگي مجاري خون، فشار خون بالا، بيماريهاي معده و روده، امراض چشمي مثل آب چشم، افسردگي، ضعف جنسي، ورم كيسه‌ی صفراء و...
دكتر آلكسي سوفورين (پزشک روسي) مي‌گويد: «تنها راه براي قطع ريشه‌ی سرطان، روزه است و بس».
وي مي‌افزايد: «درمان از طريق روزه فايده‌ی ويژه‌اي در بيماريهاي كم‌خوني، ضعف روده‌ها، التهاب بسيط و مزمن، دمل‌هاي دروني و بيروني، سل، بیماریهای شكر، جلدي و مانند آن دارد.»(5)
امروزه با پیشرفت چشمگیر علوم پزشکی و گسترش روزافزون فناوری‌های مختلف، آثار جسمانی روزه به اثبات رسیده است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
روزه و دفع سموم از بدن
انسان در طول مدت زندگی به طرق گوناگون با مواد مضر و سمی در تماس است. به طور کلی این مواد دو منشأ متفاوت دارند:
1. منشأ خارجی که عبارت است از: سموم معدنی(مشتقات فلزی و شبه فلزی)، سموم گیاهی، سموم حیوانی و سموم شیمیایی و مصنوعی.
2. منشأ داخلی که عبارت است از: سموم میکروبی و سموم بیولوژیکی که بر اثر سوخت و ساز طبیعی بدن به وجود می‌آیند و به عنوان سموم متابولیک نیز شناخته می‌شوند. سموم متابولیک که معمولاً از سوخت و ساز پروتئین‌ها پدید می‌آیند، نقش تعیین کننده‌ای در شروع بیماری‌ها دارند. البته سوخت و ساز کربوهیدرات‌ها نیز تا حدی این سموم را تولید می‌کنند و برخی مواد حاصله از متابولیسم چربی‌های خنثی نیز به این گروه تعلق دارند.
تحقیقات دانشمندان بیوشمی نشان داده است که روزه‌داری تأثیر فراوانی در دفع سمومی که منشأ خارجی دارند، دارد و همچنین روزه‌داری کمک شایانی برای دفع مواد زائد و پاکسازی درونی حاصل از سموم متابولیک می‌کند.(6)
روزه و کاهش ابتلا به سرطان
یکی از عوامل شروع رشد یک بافت سرطانی، رسوبات و مواد اضافی موجود در خون و همچنین رسوبات زاید سایر بافت‌های بدن است که می‌تواند به عنوان هسته‌ی اولیه‌ی سرطان عمل کنند چرا که این مواد زاید قادرند در بعضی بافت‌ها و سلول‌ها تقسیم سلولی را تحریک کرده و نظم آن را به هم بزنند و با سرعت دادن غیر طبیعی به رشد و تقسیم سلولی باعث به وجود آمدن کانون‌های سرطانی بشوند. روزه‌داری با دفع رسوبات، سموم و مواد زاید بدن عملاً جلو تشکیل سلول‌های سرطانی را می‌گیرد.
روزه و درمان شبه فلجی‌ها
اعضای مختلفی از بدن در اثر جذب تدریجی مواد زاید و سموم داخلی و خارجی، دچار سستی، تنبلی و فلج‌های عضوی خفیف که به اصطلاح به شبه فلجی‌ها (Pavesie) معروف است، می‌شوند و به علت این که این حالت عارضه‌ای ظاهراً جزئی و قابل تحمل می‌باشند در ابتدا قابل تشخیص و توجه نیستند ولی از آن جا که اعضای مختلف بدن با یکدیگر در ارتباط هستند، بدن تدریجاً دچار اختلالات اساسی و عوارض مهمی خواهد شد. روزه گرفتن از دو راه به درمان و مداوای شبه فلجی‌ها می‌پردازد. اول این که با هضم تدریجی مواد ذخیره شده در بافت‌های بدن، سلول‌ها را با ایجاد یک فقر غذایی موقت، وادار به عکس‌العمل‌های حیاتی و خارج شدن از حالت خمودی و سستی می‌نماید. دوم این که در طول روز، گرسنگی مداوم باعث می‌شود فعل و انفعالات بیولوژیکی درون سلول‌ها کاهش پیدا کند و به تدریج با ایجاد حالت آرامش و رخوت موقتی، آمادگی برای ایجاد یک شوک طبیعی به وجود آید. در موقع افطار با وارد شدن مواد غذایی انرژی زا، یک شوک عمومی در سراسر بدن ایجاد می‌شود و این شوک‌های مداوم در طی یک ماه روزه‌داری باعث می‌شود که بدن از حالت خمودگی که در طول سال به ان عادت کرده است بیرون بیاید و به یک اعتدال طبیعی و حقیقی نائل شود.
روزه و درمان تیک‌ها و تشنج‌های عصبی
بیشترین بی‌تعادلی‌های عصبی، تیک‌ها و تشنج‌های عصبی به علت ازدیاد آبی است که در میان بافت‌های عصبی ذخیره شده است. روزه گرفتن و عدم مصرف آب، سبب دفع آب از سلول‌های بافت‌های عصبی می‌گردد. علاوه بر این، هنگامی که بدن از لحاظ آب و غذا در مضیقه قرار می‌گیرد، هم برای تأمین انرژی و هم برای به دست آوردن آب مورد نیاز خود، مجبور است مواد ذخیره شده‌ی خود را به خصوص چربی‌ها را بسوزاند چرا که از احتراق قند، چربی و پروتئین‌های زائد، خود یکی از منابع به دست آوردن آب در بدن در مواقع کم آبی است.(7)
علاوه بر آثار مثبت جسمانی روزه، امروزه روزه درماني در مورد اكثر بيماريهاي حاد و مزمن دیگر نیز تجويز مي¬شود؛ بیماری‌هایی مثل: فشارخون زياد، تصلب شرايين، بیماریهای قلبی، گرفتگي مجاري خون و لنف، آسم، آنژين قلبي، سرطان خون، بيماري‌ها و اختلالات عصبي، اختلالات خواب، ميگرن، چاقي، نقرس، ورم مفاصل، انواع روماتيسم، بيماريهاي كبدي، ورم كيسه صفرا، بیماریهای گوارشی، بيماريهاي معده و روده، يبوست مزمن، ورم لوزهِ مزمن، زكام‌هاي حلق و بيني، بیماریهای مجاری ادراری و ناراحتي‌هاي كليه و مثانه، امراض چشمي مثل آب چشم، بيماريهاي زنان، بيماريهاي مزمن پوستي، تشنج ماهیچه‌ای، ناراحتی‌های پوستی، خستگی، ضعف سیستم ایمنی بدن و...
معرفی منابع جهت مطالعه‌ی بیشتر(8)
پی‌نوشت‌ها:1. نورى، حسين بن محمدتقى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج7، ص502، قم: مؤسسه آل البيت(ع)، 1408ق.2. شیخ صدوق، ابن بابويه، محمد بن على، الخصال، ج2، ص512، قم: جامعه مدرسين، 1362.3. محمدي ري‌شهري، محمد، ميزان الحکمة، ج4، ح 10619، قم: مکتب الاعلام الاسلامي، ۱۳۷۱.4. تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحكم و درر الكلم، ص90، قم: دار الكتاب الإسلامي،1410ق.5. محمدی نیا، اسدالله، فلسفه روزه برای جوانان، قم: سبط اکبر، 1385.6. صبور اردوبادی، احمد، برگزیده‌ای به زبان ساده از کتاب «اهمیت روزه از نظر علم روز»، ص106-112، تهران: هدی،1360.7. سید حبیب الله، جعفری، اهمیت پزشکی روزه در سلامت انسان، ص 33-97، تهران: امیرکبیر،1382.8. 1. صبور اردوبادی، احمد، اهمیت روزه از نظر علم روز، تهران: رسالت قلم،1387.2. سید حبیب الله، جعفری، اهمیت پزشکی روزه در سلامت انسان، تهران: امیرکبیر،1382.3. الکسی، سوفورین، روزه روش نوین برای درمان بیماری‌ها، ترجمه‌ی: محمد جعفر امامی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371.4. محمدی نیا، اسدالله، فلسفه روزه برای جوانان، قم: سبط اکبر، 1385.5. توکلی راد، محمود و مهدی دهقان، تندرستی و روزه‌داری، مشهد: همسایه‌ی آفتاب، 1391. 6. موسوی رادلاهیجی، حسین، روزه درمان بیماریهای روح و جسم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1391.7. لانگه- ارنست، ماریا، روزه درمانی: چگونه سلامت و شادابی خود را بازیابیم، ترجمه‌ی: رضا قدک، تهران: نیما، 1384.8. دارالحضاره، روزه درمانی، ترجمه‌ی: حسن اسماعیل زاده باوانی، ارومیه: حسینی اصل، 1390.9. مجموعه کتاب‌هایی که توسط انتشارات ویستا تحت عناوین: روزه‌داری، کم‌خونی و انعقاد خون؛ روزه‌داری، تعادل انرژی و وزن بدن؛ روزه‌داری و دستگاه گوارش و کبد؛ روزه‌داری و غدد درون‌ریز؛ روزه‌داری و سیستم تنفسی؛ روزه‌داری و سلامت چشم؛ روزه‌داری و سیستم ایمنی؛ روزه‌داری و سیستم عصبی؛ روزه‌داری و سیستم قلبی عروقی؛ روزه‌داری و کلیه؛ روزه‌داری و خواب؛ روزه‌داری و سرطان در سال 1391 در تهران منتشر شده است.10. خوش نیت نیکو، سیدمحسن و ژاله شادمان، باقر لاریجانی، بررسی شواهد علمی در مباحث روزه‌داری و سلامت (برای پزشکان و پیراپزشکان)، تهران: ویستا، 1391.11. خوش نیت نیکو، سیدمحسن و ژاله شادمان، باقر لاریجانی، بررسی شواهد علمی در مباحث روزه‌داری و سلامت (برای عموم)، تهران: ویستا، 1391.
افزودن دیدگاه جدید