صله رحم یعنى پیوند با خویشاوندان

یک نت ـ 

معنای صله رحم در لغترحم در لغت و عرف به معناى نزدیکان و بستگان است و در اصطلاح فقه نیز بر اساس قول بعضی از فقها همان معناى لغوى است؛ یعنى مطلق نزدیکان و بستگان البته با این قید که نسبی باشند نه سببی، چه مذکر باشند و چه مۆنث، جزء ورثه باشند یا نه، محرم باشند یا غیر محرم، مسلمان باشند یا کافر، از طرف پدر باشند یا مادر، یا هر دو. البته لازم است که از نظر نسبى بسیار دور نباشند تا مردم آنها را از اقوام و ارحام شخص بدانند و گرنه باید گفت همه انسان‏ها از اقربا و بستگان هم هستند؛ بر اساس این نظر، میزان و معیار در تمامى این موارد عرف است.

صله رحم سفارش اکید پیامبر اعظم(ص)در اهمیت صله رحم همین بس که پیامبر اکرم(ص)، همه انسان‌ها را به صله رحم سفارش کرده است؛ هر چند که در این مسیر سختی‌های فراوانی ببینند و راه‌شان از یک‌دیگر بسیار دور باشد. هم‌چنین صله رحم را بخشی از دین دانسته و فرموده­‌اند که هر کس آن را به‌ جا نیاورد دین او ناقص است. جابر از حصرت باقر(ع) روایت کرده که رسول خدا(ص) فرمود­ه­‌اند:

«به حاضر و غایب امتم و به کسانی که در پشت مردان و رحم زنان هستند (آن‌هایی که هنوز به دنیا نیامده­‌اند) تا روز قیامت سفارش می­‌کنم که صله رحم را به جا آورند، اگر چه راه‌شان به سوی هم‌دیگر یک سال فاصله داشته باشد؛ زیرا صله رحم از دین است.»

چگونگی صله رحممرجع و معیار در چگونگی ابراز محبت و احسان، عرف است؛ زیرا به حسب عادات و رسوم افراد و نزدیک و دور بودن آنها فرق مى‏ کند. نوع این ارتباط به نیاز افراد نیز بستگی دارد آنچنان که ممکن است بعضى نیاز مادى داشته باشند و بعضى نیاز مادى نداشته ولى به کمک دیگرى نیازمند باشند؛ مانند پیرمرد و پیرزن افتاده‏اى که باید آنان را رسیدگی نمود.

مقدار و حدود صله رحم نسبی است؛ یعنی نسبت به افراد و محیطی که در آن زندگی می کنند متفاوت است؛ مهم آن است که شخص در عرف خودشان قاطع رحم محسوب نشود.

از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمودند:

لقمان به پسرش گفت: پسر جان! با همه مردم خوش خلق باش.پسرم اگر مال دنیایى نداشتى که با آن صله رحم کنى، و بر برادران تفضل نمایى، حسن خلق و روى خوش داشته باش، چون کسى که حسن خلق دارد خوبان او را دوست مى‏ دارند، و بدکاران از او دورى مى‏ نمایند.

باز آن حضرت می فرماید: پیوند خویشاوندى خویش را حتى با جرعه‏اى از آب محکم کن و بهترین راه براى خدمت به آنان این است که(دست کم) از تو آزار و مزاحمتى نبینند.

ثواب صله رحمیکی از افتخارات بزرگ برای انسان این است که شهید از دنیا برود و هر کس در طول زندگانی خویش یک بار می­‌تواند شهید شود و حال آن‌که ثواب شخصی که صله رحم را به جا می­‌آورد علاوه بر اجر صد شهید، ثواب‌های دیگری نیز شامل حال او می­‌شود. پیامبر اکرم(ص) می­‌فرمایند: «هرکس به سوی خویشاوندانش با جان و مالش قدم بردارد تا صله رحم را به جا آورد، خداوند عزوجل به وی اجر صد شهید عطا می­‌کند و برای هر قدمی که بر می­‌دارد خداوند چهل هزار حسنه می­‌نویسد و چهل هزار گناه از وی پاک می­‌کند و چهل هزار درجه بالا می­‌برد و گویا خداوند را در حال صبر، صد سال عبادت کرده که عبادتش پذیرفته شده است.» 

محدوده صله رحمپیوند خویشاوندی تنها به بستگان خوب و با ایمان اختصاص ندارد، بلکه وظیفه ای اخلاق و الهی است که فراگیر است، از این رو چنانچه پدر و مادر و دیگر خویشاوندان، مۆمن نیز نباشند احترامشان لازم و بر رفع نیازهای آنان تأکید شده است؛ لیکن این ارتباط تا جایی است که به دیگر احکام دین آسیبی نرسد؛ ولی اگر بر اثر این ارتباط، دیگر احکام دین در خطر قرار گیرد نه تنها ارتباط با غیر متدیّنان لازم نیست بلکه جایز هم نیست.

خدای سبحان فرمود: سفارش ما به انسان این بود که به وی فرمان دادیم که پدر و مادرت را سپاسگزار باش، همان گونه که فرمانش دادیم که مرا شکرگزار باش؛ مبادا فرمان نبری و سپاسگزاری نکنی، که بازگشت همگان به سوی من است. و اگر پدر و مادرت تلاش کردند که چیزی را که بدان علم نداری شریک من سازی، از آنان پیروی مکن. البته در کارهای دنیا با آنان به نیکی معاشرت کن

امام صادق(علیه السلام) فرمود: مردی نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! خویشاوندانی دارم که جز ستم، قطع رحم و دشنام من، کاری نمی کنند، آیا آنان را رها کنم؟ فرمود: در این صورت خدا همه شما را ترک خواهد کرد. پرسید: پس چه کنم؟ فرمود: با کسی که پیوند خود را با تو گسسته پیوند برقرار کن و به آن که تو را محروم ساخته عطا کن و از آنچه که بر تو ستم کرده در گذر. هرگاه چنین کردی خدا در برابر آنان پشتیبان تو است.

اگر یکى از اقوام انسان مرتکب معصیت شود و نسبت به رعایت مسائل دینی لا أبالی باشد، تکلیف ما نسبت به او این است که با امر به معروف و نهی از منکر، او را هدایت کنیم. ولی اگر این کار تأثیری نداشت در صورتی می توانیم با او قطع رابطه کنیم که احتمال دهیم این کار موجب تنبه او و دوری از ارتکاب معصیت مى‏شود، و در غیر این صورت، قطع رحم جایز نیست؛زیرا چه بسا او از این قطع رابطه سوء استفاده کرده و مرتکب گناهان بیشتری شود.

آثار صله رحم← زیاد شدن عمر انسانیکی از فواید دنیوی صله رحم این است که خداوند به خاطر این کار، عمر انسان را زیاد می‌­کند و دچار مرگ ناگهانی نمی­‌شود. از محمد عبیدالله روایت شده که حضرت رضا(ع) می­‌فرمایند: «مردی از عمرش ۳ سال مانده بود. وی صله رحم می­‌کند و خداوند آن را به سی سال تبدیل می‌­کند، که خداوند هر چه خواهد می­‌کند.»

← دفع بلا و زیاد شدن داراییاگر بخواهیم از بلاهای فردی و اجتماعی در امان باشیم و در تیررس انواع بلاها قرار نگیریم یکی از بهترین راه‌ها همان صله رحم است. حضرت امام باقر(ع) می‌­فرمایند: «صله رحم اعمال را پاک، اموال را بسیار، بلاها را بر طرف می‌­کند و حساب را آسان کرده و اجل را عقب می­‌اندازد.»

← نیکویی اخلاق و پاکی جانصله رحم باعث از بین رفتن کینه­‌ها می­‌گردد. چرا که از نزدیک هم‌دیگر را می­‌بینیم و حس می‌کنیم و با هم رابطه برقرار می­‌کنیم و این ارتباط، رفتارمان را نیکو جلوه می­‌دهد و در سخن گفتن‌هاست که گره­‌های سوءظن و کینه باز می­‌شود و جایش را صفا و صمیمیت پر می­‌کند. حضرت امام صادق(ع) می­‌فرمایند: «صله رحم اخلاق را نیکو، دست را بخشنده، جان را پاکیزه، روزی را افزون کرده و اجل را عقب می‌اندازد.»

← مرگ نیکو و راحتی حساباگر انسان بخواهد با نیکویی و خوبی از دنیا برود یکی از راه‌هایش صله رحم است. چرا که صله رحم انسان را از انواع بد مردن و دچار شدن به انواع بیماری‌های خطرناک و مرگ ناگهانی نجات می­‌دهد و باعث می­‌شود تا انسان در آخرت هم حسابش راحت باشد.

امام صادق(ع) می­‌فرمایند: «صله رحم، حساب‌رسی را در قیامت آسان می­‌کند و انسان را از بد مردن باز می­‌دارد.» 

گردآوری:بخش مذهبی بیتوته

منابع:

wikifeqh.irtebyan.net