خوردن این داروها چاق تان می کنند
یک نت ـ پزشك برای‌تان داروهای خاصی تجویز كرده و چند ماهی است كه از آنها استفاده می‌كنید، علائم بیماری‌تان بهبود پیدا كرده اما نمی‌دانید چرا روزبه‌روز وزن‌تان بیشتر می‌شود، به این فكر می‌كنید كه سبك زندگی خود را نسبت به قبل تغییری نداده‌اید پس علت این اضافه‌وزن چه می‌تواند باشد، چشم‌تان به جعبه قرص‌ها می‌افتد و با خود می‌گویید شاید داروها مقصر باشند! بله؛ درست فكر كرده‌اید. اضافه‌وزن یكی از عوارض جانبی بعضی داروها به‌حساب می‌آید. البته این موضوع دلیل نمی‌شود مصرف داروها را قطع كنید و سلامت‌تان را به خطر بیندازید بلكه می‌توانید با كمی تغییر در سبك زندگی یا جایگزین كردن داروهای خود با داروهای دیگر، تحت‌نظر پزشك معالج از این عارضه جلوگیری كنید. دكتر سروش شمشیری، داروساز، شما را در این زمینه راهنمایی می‌كند.
شاید آب آورده‌اید!
داروها اغلب به خودی خود باعث چاقی نمی‌شوند بلكه عوارض جانبی‌شان با اضافه‌وزن همراه هستند. برای مثال بعضی داروها اشتها را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند در مصرف غذا زیاده‌روی كنید. بعضی دیگر نیز بر روند جذب و ذخیره‌سازی گلوكز توسط بدن تاثیر می‌گذارند و از این طریق باعث تجمع چربی در بخش میانی بدن می‌شوند. بعضی‌ها نیز با ایجاد تغییر در متابولیسم بدن، سرعت سوخت‌وساز كالری‌ها را كاهش می‌دهند. گروهی دیگر نیز باعث افزایش تنگی نفس و خواب‌آلودگی می‌شوند و به این ترتیب ورزش كردن را دشوار می‌كنند. بعضی داروها هم باعث احتباس آب در بدن می‌شوند كه البته این نوع اضافه‌وزن به‌دلیل افزایش بافت چربی اتفاق نمی‌افتد و فقط حاصل از تجمع آب است، بنابراین چنین اضافه وزنی دائمی نیست و هر زمان كه دوره مصرف دارو به اتمام برسد و بیماری زمینه‌ای برطرف شود، وزن‌تان هم به میزان قبل بازمی‌گردد.
خود را با بقیه مقایسه نکنید
میزان اضافه‌وزن به‌دنبال مصرف دارو در افراد مختلف، متفاوت است. البته این موضوع به نوع دارو هم بستگی دارد. بعضی‌ها ممكن است طی یك سال فقط یک یا دو كیلو وزن اضافه كنند درحالی كه بعضی دیگر 5 تا 10 كیلوگرم یا حتی بیشتر چاق می‌شوند. درواقع از آنجایی كه بیشتر این داروها در دوره‌های طولانی‌مدت و برای بیماریهای مزمن مصرف می‌شوند، اضافه‌وزن‌شان بیشتر به چشم می‌آید. در هر صورت نباید خود را با افرادی كه از داروهای مشابه استفاده می‌كنند، مقایسه كنید. عوارض داروها در همه افراد یكسان نیست. یك داروی خاص ممكن است در فردی باعث اضافه‌وزن و در فردی دیگر باعث كاهش وزن شود، بنابراین حتما در این مورد با پزشك خود مشورت كنید.
داروهای مختلفی می‌توانند با عارضه جانبی چاقی و اضافه‌وزن همراه باشند كه در اینجا به 10 گروه از آنها اشاره خواهیم كرد:
انسولین
خوش‌اشتهای‌تان می‌كند!
انسولین‌هایی همچون لیسپرو، آسپارت و گلولیزین می‌توانند باعث افزایش وزن شوند اما انسولین‌های طولانی اثر، تاثیر كمتری بر چاقی دارند. متاسفانه بسیاری از بیماران فكر می‌كنند كه با تزریق انسولین می‌توانند هرقدر كه می‌خواهند غذا بخورند؛ بنابراین بعضی آنها در مدت 6 ماه تا 15كیلوگرم هم وزن اضافه می‌كنند! بعضی پزشكان هم برای كنترل قند خون بالای بیمار در ابتدای درمان، دوز بالایی از انسولین را تجویز می‌كنند و به‌همین دلیل فرد دچار علائم افت قندخون می‌شود، درنتیجه بیشتر از حد معمول مواد غذایی مصرف می‌كند و چاق می‌شود، درحالی كه انسولین باید تدریجی تجویز شود.
قرص‌های دیابت
هم چاق می‌كنند هم لاغر!
تعدادی از داروهای دیابت نوع دو باعث كاهش وزن و بعضی دیگر باعث افزایش وزن می‌شوند. داروهای حاوی سولفونیل اوره ازجمله دیابینیز، اینسولاز، گلیپیزاید، گلیبوراید، گلیمیپراید، كلرپروپامید و تولبوتامید باعث تحریك تولید و فعالیت انسولین می‌شوند. انسولین نیز كاهنده قندخون و افزایش‌دهنده اشتها است. این داروها معمولا طی 3 تا 12 ماه اول درمان بیشتر از 5كیلوگرم اضافه‌وزن ایجاد می‌كنند. تیازولیدین دیون (پیوگلیتازون) نیز از دیگر داروهای دیابت است كه می‌تواند باعث افزایش وزن شود. اما در مقابل، داروهایی همچون متفورمین، اگزناتاید، سیتاگلیپتین، پراملینتاید و آكاربوز به كاهش وزن كمك می‌كنند یا اینكه بر وزن بی‌اثر هستند.
داروهای كاهنده فشارخون
كالری سوزی را كند می‌كنند
بتابلوكرها مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول كه برای درمان فشارخون بالا به‌كار می‌روند هم می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. برای مثال افرادی كه از آتنولول استفاده می‌كنند در ماه‌های اول مصرف به‌طور متوسط 2.5 كیلوگرم به وزن‌شان اضافه می‌شود. درواقع این داروها سرعت سوزاندن كالری را كاهش داده و باعث خستگی و حس رخوت می‌شوند. افزایش مصرف موادغذایی فیبردار و كم‌كالری می‌تواند در تعدیل اثرات جانبی این داروها موثر باشد.
كورتون‌ها
آب را در بدن حبس می‌كنند!
كورتیكواستروئیدها ازجمله بتامتازون، دگزامتازون، هیدروكورتیزون، تریامسینولون، كلوبتازول، فلوسینولون و... معمولا برای درمان آرتریت روماتوئید، آسم، حساسیت یا دیگر بیماریهای خود ایمنی به كار می‌روند و التهابات دردناك را تسكین می‌دهند. اما در عین حال اگر طولانی‌مدت و در دوزهای مكرر مصرف شوند میزان جذب آب توسط بدن را افزایش می‌دهند. علاوه براین، چون فرد مبتلا به این بیماری‌ها تحرك كمتری دارد، كالری كمتری می‌سوزاند و دچار اضافه‌وزن می‌شود. پردنیزولون و كورتیزون نیز كه برای درمان روماتیسم ماهیچه‌ای به‌كار می‌روند در بیش از 50درصد از بیماران طی یک سال اول مصرف باعث 2 تا 13كیلوگرم اضافه‌وزن می‌شوند.كورتیكواستروئیدهای استنشاقی برای درمان آسم مثل بودزوناید، سیكلزوناید و فلوتیكازون هم دارای عارضه افزایش وزن هستند. ورزش، رژیم غذایی و گاهی مصرف همزمان متفورمین می‌تواند اضافه‌وزن حاصل از این داروها را كاهش دهد.
داروهای ضد روان پریشی
هم آرام می‌شوید هم گرسنه!
داروهای ضد روان پریشی ازجمله هالوپریدول، لوكساپین، كلوزاپین، كلرپرومازین، فلوفنازین، ریسپریدون، الانزاپین و كوئتیاپین كه معمولا برای درمان اسكیزوفرنی و افسردگی دوقطبی كاربرد دارند هم می‌توانند باعث افزایش اشتها و وزن شوند. اما نگران نباشید، برای جلوگیری از این عارضه می‌توان تحت نظر پزشك آنها را با داروهایی جایگزین یا همزمان از داروی متفورمین استفاده كرد. داروهای ضدتشنج و میگرن
15كیلوگرم افزایش وزن در 3 ماه!
مصرف داروهای ضدتشنج مثل والپروئیك اسید ممكن است با 15 تا 20كیلوگرم اضافه‌وزن همراه باشد. والپروئیك اسید دارویی است كه برای درمان اختلال دو قطبی، صرع، تشنج و پیشگیری از میگرن استفاده می‌شود. البته این دارو در بعضی افراد ممكن است باعث كاهش وزن شود. داروهای كاربامازپین و گاباپنتین نیز طی 3 ماه اول درمان می‌توانند تا 15كیلوگرم اضافه‌وزن ایجاد كنند.
داروهای ضدآلرژی
خواب آلودگی و فرار از ورزش!
«آنتی هیستامین» یكی از تركیبات مهم در داروهای ضدحساسیت به‌شمار می‌آید و نمی‌توان آن را از فرمول دارو حذف كرد. این ماده فعالیت آنزیم تنظیم كننده اشتها را در بدن مختل می‌كند. داروهایی كه حاوی «دیفن هیدرامین» هستند نیز با افزایش خواب آلودگی باعث كاهش فعالیت بدنی می‌شوند، بنابراین مصرف طولانی‌مدت آنها می‌تواند با افزایش وزن همراه باشد.
داروهای ضدبارداری
ذخیره‌سازی چربی را افزایش می‌دهند
اغلب قرص‌های پیشگیری‌كننده از بارداری از دو هورمون پروژسترون و استروژن تشكیل شده‌اند و از تخمك گذاری جلوگیری می‌كنند. این قرص‌ها تاحدودی می‌توانند باعث اضافه‌وزن شوند زیرا استروژن باعث افزایش ذخیره‌سازی چربی توسط ارگان‌های بدن می‌شود كه البته این موضوع حین بارداری یك ضرورت محسوب می‌شود. در صورتی كه از این داروها استفاده می‌كنید، بهتر است هر چند وقت یك بار روش خود را با مشاوره پزشك تغییر دهید و از دیگر راه‌های ضد بارداری كمك بگیرید.
داروهای هورمونی و استروژن
از سرعت متابولیسم می‌كاهند
در دوران یائسگی میزان ترشح هورمون استروژن در بدن خانم‌ها كاهش پیدا می‌كند، به همین دلیل فرد دچار علائمی چون گرگرفتگی و عرق كردن‌های شبانه می‌شود. برای رفع این وضعیت پزشك معمولا هورمون درمانی با استروژن را تجویز می‌كند اما این روش خود باعث احتباس آب و افزایش وزن می‌شود، با افزایش وزن، متابولیسم هم كند‌تر می‌شود، بنابراین كسانی كه تحت هورمون درمانی هستند باید برنامه غذایی خود را تغییر دهند و به‌طور منظم ورزش كنند.
داروهای روان درمانی و ضد افسردگی
فریب كاهش وزن اولیه را نخورید!
داروهای روان درمانی و اعصاب ازجمله ضدافسردگی‌های 3 حلقه‌ای اغلب حدود 4كیلوگرم در ماه اضافه‌وزن ایجاد می‌كنند. تعداد كمی از افراد نیز با مصرف آنها طی 2تا 6 ماه بین 15 تا 20كیلوگرم وزن اضافه می‌كنند. ازجمله این داروها می‌توان به آمی تریپتیلین، دوكسپین، ایمی پرامین، نورتریپتیلین، تریمیپرامین و میرتازاپین اشاره كرد. مهاركننده‌های بازجذب سروتونین مانند سرترالین، فلوكستین، پاروكستین و فلووكسامین نیز در تعداد كمی از افراد ابتدا باعث كاهش وزن شده و بعد از 6 ماه باعث افزایش وزن می‌شوند. لیتیوم هم در 11 تا 65درصد از افراد طی 6 تا 10سال مصرف، حدود 10كیلوگرم اضافه‌وزن ایجاد می‌كند.
4 نكته مهم برای جلوگیری از چاقی دارویی!
اگر در چند ماه اخیر رژیم غذایی و فعالیت بدنی‌تان را تغییر نداده و در عین حال دچار اضافه‌وزن شده‌اید و فكر می‌كنید داروهایتان مقصر هستند، به این 4 نكته توجه كنید:
1. اولین و مهم‌ترین نكته اینكه هیچ‌وقت بدون مشورت پزشك داروهایتان را قطع نكنید یا دوز آنها را كاهش ندهید. شاید مصرف این دارو برای شما بسیار مهم‌تر از اضافه‌وزنی باشد كه پیدا كرده‌اید.
2. همیشه قبل از اینكه پزشك دارویی برای‌تان تجویز كند حتما در مورد چاق‌كننده بودن آن سوال كنید. گاهی اوقات پزشك می‌تواند داروهایتان را با داروهای دیگری جایگزین كند تا دچار اضافه‌وزن نشوید و در عین حال تاثیر درمانی هم از آن بگیرید.
3. اضافه‌وزن حاصل از مصرف دارو معمولا طی 6 ماهه اول درمان نشان داده می‌شود. اگر میزان اضافه‌وزن‌تان خیلی زیاد است حتما موضوع را با پزشك خود درمیان بگذارید زیرا چاقی می‌تواند بیماری‌تان را تشدید كند و خطر ابتلا به سندروم متابولیك، دیابت، فشارخون بالا، چربی خون بالا و آرتروز را افزایش دهد.
4. اگر مجبورید از داروهایی با عارضه اضافه‌وزن استفاده كنید، برای جلوگیری از چاقی یا كمك به كاهش وزن خود یك دفترچه یادداشت تهیه كنید و هرچه می‌خورید را همراه با زمان آن یادداشت كنید. به این ترتیب كنترل خیلی بهتری روی كالری‌های مصرفی خواهید داشت. همچنین باید سعی كنید فعال‌تر باشید؛ به جای اینكه تلویزیون ببینید یا قهوه بنوشید همراه با خانواده یا دوستان به پیاده‌روی بروید. فعالیت باعث سوختن كالری می‌شود كه خود تاثیر افزایش وزن حاصل از هر دارویی را خنثی می‌كند.
منبع: مجله سیب سبز
افزودن دیدگاه جدید