چه زماني زردي خطرناك است؟
یک نت ـ چه زماني زردي خطرناك است؟
«خانم! نوزادتان زردي دارد و براي درمان بايد چند روزي در بيمارستان بستري باشد.» شنيدن اين جمله از زبان متخصص اطفال براي مادري كه با هزار اميد و آرزو نوزادش را به‌دنيا آورده، دلهره‌آور است و اولين چيزي كه در ذهن او نقش مي‌بندد اين است كه آيا زردي جان و سلامت نوزادش را تهديد مي‌كند و براي درمانش چه اقدامي بايد انجام دهد؟
اينها شايد سوالات مادراني باشد كه در آينده قصد بارداري دارند يا قرار است به زودي زايمان كنند. دكتر علي‌اصغر متقي، متخصص اطفال و دكتر قدير محمدي متخصص طب سنتي درخصوص علل بروز زردي در نوزادان و همچنين باورهاي عمومي كه در اين زمينه وجود دارد، پاسخ مي‌دهد.
چرا زرد مي‌شود؟زردي از تخريب بخشي از گلبول‌هاي قرمز در نوزاد به‌وجود مي‌آيدو ضايعات باقيمانده از گلبول‌هاي قرمز به بيلي‌روبين كه عامل ايجاد كننده زردي در نوزاد به‌شمار مي‌رود، تبدیل می‌شود. زردي به دو شكل در نوزاد مشاهده مي‌شود:
زردي محلول در آب: در اين نوع زردي همان‌طوركه از نامش پيداست، بيلي‌روبين محلول در آب است و چون محلول است، كبد آن را از طريق ادرار كردن دفع مي‌كند.
زردي غيرمحلول در آب: در نوع دوم زردي، بيلي‌روبين محلول در آب نيست و از راه ادرار كردن دفع نمي‌شود و در بدن باقي مي‌ماند، در صورتي‌كه درمان آغاز نشود و ميزان بيلي‌روبين بيش از حد شود، در مغز نوزاد رسوب كرده و عقب‌ماندگي ذهني نوزاد را همراه دارد.
به دستش نگاه كنيم يا چشمش؟زردي اولين اثرش را روي چشم‌ها مي‌گذارد و سفيدي چشم‌ها به‌زردي مي‌گرايد. پس از چشم‌ها روي گونه‌ها، سپس صورت خودش را نشان مي‌دهد. با بالا رفتن درجه بيلي‌روبين در بدن، زردي در سينه، پشت و شكم نوزاد بروز مي‌كند. پس از آن انتظار اين است كه دست‌ها و پاها درگير زردي شوند. اما چون ميزان گردش خون در اين قسمت‌ها كمتر است، احتمال بروز زردي در آنها هم كمتر است.
خودتان مي‌توانيد تشخيص دهيد؟زردي را نمي‌توان از روي چشم تشخيص داد. اما تشخيص چشمي قابل اعتماد نيست و بهترين راه تشخيص زردي آزمايش خون و اندازه‌گيري ميزان بيلي‌روبين نوزاد است.
همه نوزادان زرد مي‌شوند؟تقريبا بچه‌اي نيست كه با زردي به‌دنيا بيايد. چون تا زمان تولد نوزاد جفت كار كبد را انجام مي‌دهد و زردي را دفع مي‌كند. بیشتر بچه‌ها يكي، دو روز پس از تولد زردي خود را نشان مي‌دهند. پس از سه، چهار روز ميزان زردي بالا مي‌رود و در روز هفتم يا هشتم تولد درجه زردي به اوج خود مي‌رسد.
دخترها بيشتر در خطرند يا پسرها؟ به جز در مواردي چون بيماري فاويسم كه در پسران بيش از دختران است و با زردي همراه بوده و سبب ليز شدن گلبول‌هاي قرمز مي‌شود، دختر و پسر از نظر ميزان ابتلا به زردي و خطر احتمالي هيچ تفاوتی با هم ندارند. همان‌طور كه گفته شد نارسي، وزن كم بچه و مشكلات تنفسي نوزاد در بروز زردي نقش دارند.
چه زماني زردي خطرناك است؟حد خطرناك بودن زردي در نوزاد بستگي به سن، وزن، نارس يا به‌موقع دنيا آمدن او دارد. به‌طور مثال اگر نوزادي با وزن سه و نيم يا چهار كيلوگرم و پس از 9 ماه به دنيا آمده باشد و ميزان بيلي‌روبينش هم 12 باشد، اين ميزان بيلي‌روبين براي اين نوزاد سالم، طبيعي است و مشكلي ايجاد نمي‌كند و بيلي‌روبين ايجاد شده نيز از طريق كبد دفع مي‌شود. حالا اگر نوزادي با وزن دو كيلوگرم به‌دنيا بيايد و درواقع نارس باشد، درصورتي كه ميزان بيلي‌روبين او 12، 13و 14 باشد براي اين بچه خطرناك است و بايد تحت درمان قرار بگيرد. اين درحالي است كه همين ميزان بيلي‌روبين همان‌طور كه گفته شد براي كودك سالمي كه با وزن طبيعي و پس از دوره كامل بارداري به‌دنيا آمده است، مشكلي ايجاد نمي‌كند.
حالا اگر ميزان بيلي‌روبين نوزاد بين 17 تا 20 باشد، اين از نظر ما خطرناك است، چون احتمال رسوب در مغز وجود دارد و با رسوب بيلي‌روبين، نوزاد دچار عقب‌ماندگي ذهني مي‌شود. نوزاداني كه بيلي‌روبين بالايي دارند، بايد زيرنظر متخصص باشند و زودبه‌زود مورد بررسي قرار بگيرند. البته احتمال اينكه زردي نوزاد بالاي عدد 20 شود بسيار كم است و از هر 100 بچه‌اي كه به‌دنيا مي‌آيد، تنها ممكن است چهار يا پنج کودک با بيلي‌روبين بالاي20 درگير شوند.
ادرار و مدفوعش رنگ مي‌گيرد؟مدفوع و ادرار بچه‌هاي مبتلا به زردي با بچه‌هاي ديگر هيچ فرقي ندارد و نمي‌توان تشخيص از روي ادرار يا مدفوع را ملاك قرار داد، آزمايش خون بهترين راه است.
تغذيه مادر زردي مي‌آورد؟تغذیه مادر نقشي در اين زمينه ندارد مگر اينكه نوزاد و مادر از نظر گروه خوني با هم ناسازگاري داشته باشند که در اين صورت بايد منتظر وقوع زردي در نوزاد بود.
بالاي سرش مهتابي بگذاريم؟اشعه يو. وي يا ماوراء بنفشي كه از مهتابي ساطع مي‌شود، بيلي‌روبين‌هاي رسوب كرده را شكسته و به قطعات ريز تبديل مي‌كند. پس از اينكه بيلي‌روبين‌ها به قطعات كوچك‌تر تبديل شدند، از راه ادرار دفع مي‌شوند. استفاده از مهتابي تقریبا راهي است كه به كاهش طول مدت بستري شدن نوزاد در بيمارستان كمك مي‌كند.
باردارها ميوه زرد نخورند؟مصرف ميوه‌هاي زرد در دوران بارداري و شيردهي سبب زردي نوزاد نمي‌شود. اما ما نوعي زردي خاص را در سنين بالاتر در بچه‌ها مشاهده مي‌كنيم. گاهي اوقات والدين كودكان سه يا پنج، شش ساله‌اي را براي درمان مي‌آورند كه از مشكل زردي رنج مي‌برند كه بر اثر خوردن ميوه‌هاي رنگي همچون نارنگي يا هويج در آنها ايجاد شده است.
علت بروز اين زردي هم مصرف بيش از حد اين خوراكي‌هاست كه باعث مي‌شوند رنگدانه‌هاي‌شان روي پوست باقي بماند و پوست را به رنگ زرد دربياورد. اين بچه‌ها يك تفاوت اساسي با نوزادان مبتلا به زردي دارند. سفيدي چشم بچه‌هايي كه با خوردن خوراكي‌هاي رنگي مبتلا به زردي شده‌اند، به رنگ سفيد است اما سفيدي چشم نوزادان مبتلا به زردي، زرد رنگ است.
مادران شيرده چه بخورند؟ابتلا به زردی به نوع تغذيه مادر بستگی دارد. تغذيه‌اي كه نوزاد پس از تولد قرار است داشته باشد، با تغذيه‌اي كه مي‌خواهد با شير مادرش داشته باشد فرق مي‌كند. غذايي كه مادر از آن استفاده مي‌كند، به‌طور مستقيم در شير او ترشح مي‌شود و نوزاد از شيري كه حاوي انواع و اقسام مواد است، استفاده مي‌كند. هرچه مادر غذاي دير هضم‌تر همچون كله‌پاچه يا موادي همچون بادنجان استفاده كند، باعث بروز زردي بيشتر در نوزاد مي‌شود.
افرادی هستند که پس از زايمان به اينكه قوت ازدست رفته بدن‌شان را به‌دست بياورند، از چنين غذاهاي ديرهضمي استفاده مي‌كنند. از سوي ديگر اگر طحال بدن، هضم مواد را به‌طور ناقص انجام دهد، طبعا روي كيفيت شيري كه مادر قرار است به نوزادش بدهد، تاثير خواهد گذاشت. حالا اگر از مواد ديرهضم در اين دوران كمتر استفاده كند، طبعا ميزان بروز زردي نيز كمتر خواهد بود.
محققان چه مي‌گويند؟بررسي‌ها نشان مي‌دهد حدود 60 درصد از نوزادان رسيده و 80 درصد از نوزدان نارس دچار درصدي از زردي هستند. متخصصان معتقدند زردي كه به‌راحتي قابل درمان شدن است در صورتي كه به موقع درمان نشود مي‌تواند مشكلات مغزي جدي‌اي را براي نوزادان ايجاد كند.
ايسنا نوشته است محققان برخي از تجويزهاي مادربزرگ‌ها براي برطرف كردن اين مشكل را تاييد مي‌كنند. يكي از اين تجويزها، شير خشت است. از نظر پژوهشگران مي‌توان با كمك فرآورده‌هاي استاندارد شيرخشت نوزادان مبتلا به زردي را درمان كرد. ايرنا هم چندي پيش گزارش داد كه مطالعه باليني پژوهشگران ايراني روي ۲۰۰نوزاد مبتلا به زردي در يكي از بيمارستان‌هاي شهر تهران نشان داد استفاده از قطره خوراكي عصاره گياه دارويي شير خشت همراه نوردرماني تا حد زيادي در درمان اين نوزادان موثر است.
ادعاهاي عجيب محققان تمامي ندارد. يك تيم آمريكايي ادعا مي‌كند كه برنامه‌اي قابل نصب روي گوشي‌هاي تلفن همراه را ساخته است كه كار تشخيص بيماري زردي نوزاد را براي پزشكان و والدين راحت‌تر مي‌كند. محققان دانشگاه واشنگتن مي‌گويند اگر برنامه «BiliCam» روي گوشي همراه نصب شود و سپس كارتي به اندازه كارت عابر بانك كه روي آ ن رنگ‌هاي مختلف چاپ شده است، روي بدن نوزاد قرار بگيرد و با گوشي از بدن و كارت عكس گرفته شود، ميزان ابتلاي نوزاد به زردي مشخص مي‌شود. به گفته اين پژوهشگران نرم‌افزاري كه روي تلفن همراه نصب شده، اين اطلاعات را به يك پايگاه داده ارسال مي‌كند و در چند دقيقه وجود زردي در نوزاد را تشخيص مي‌دهد.
نوزاد را با عرق كاسني بشوييم؟در جريان زردي سلول‌هاي كبدي آسيب مي‌بينند و در اين ميان چون عرق كاسني خاصيت ترميم سلول‌هاي اين ارگان را دارد، در شست‌وشوي صفرا از پوست موثر عمل مي‌كند. روش استفاده از آن نيز به اين شكل است كه يك ليوان عرق كاسني را در يك لگن آب مخلوط كرده و پوست نوزادش را چند روز و به مدت 10 تا 15 دقيقه با آن شست‌وشو بدهیم.
مادرها پياز و سير بخورند؟در صورتي‌كه پياز و سير به شكل خام استفاده شود، سبب بروز زردي مي‌شود اما اگر پخته شود، مشكلي ايجاد نمي‌كند.
ادويه براي مادر ممنوع است؟بله درست است. استفاده از ادويه‌ها و به‌خصوص ادويه‌هاي تند چون فلفل، التهاب يا تخريب سلول‌هاي كبدي را همراه دارد. طبع صفرا گرم و خشك است و نوزاد نمي‌تواند اين طبع را تحمل كند، حال اگر مادر ادويه مصرف كند، اين ماده درشيرش ترشح مي‌شود و پوست نوزاد رو به زردي می‌گراید. به‌طور كلي تمام ادويه‌هاي تند و سوزاننده مضر هستند و نبايد مصرف شوند.
بهترين راه كم كردن زردی چيست؟بهترين ماده‌اي كه تا به حال در مورد كاهش زردي نوزاد تجربه شده و نتايج مفيدي نيز از آن به‌دست آمده، ترنجبين است. مي‌توان يك گرم از اين ماده را در يك استكان آب داغ حل كرد و به مدت سه روز با قاشق چاي‌خوري به نوزاد خوراند.
چاره‌اش شيرخشك است يا شير مادر؟طبعا شير مادر بهتر است. اما در مواردي كه به‌ندرت پيش مي‌آيد، بهتر است شير مادر به مدت 24 ساعت قطع شود و پس از اين مدت دوباره نوزاد را با شير مادر تغذيه كرد، يعني اگر بچه‌اي مبتلا به زردي شده و بيلي‌روبينش هم در حد 16 است و مدام زير دستگاه مي‌رود و خارج مي‌شود، وضعيتش چه بهتر شود و چه نشود، بهتر است تغذيه او را با شير مادر به مدت 24 ساعت قطع و با شيرخشك او را تغذيه كرد. پس از 24 ساعت مادر دوباره مي‌تواند به او شير بدهد.
منبع:مجله سیب سبز / برترین ها
افزودن دیدگاه جدید