عكس/ تنها جانداری که در فضا هم زنده می‌ ماند

یک نت ـ  یک پزشک: Tardigrade ها موجوداتی میکروسکوپی با ۸ اندام و رفتاری عجیب هستند. آنها به وفور در همه جا پیدا می‌شوند و گونه‌های مختلف این جاندار در هفت اقلیم، از قله کوه‌های مرتفع تا ژرفای اقیانوس‌های زیست می‌کنند.

در سال ۲۰۰۷ دانشمند دریافتند که این جانداران مقاومت زیادی در برابر سرما و شرایط خلأ و تشعشع دارند. از همین رو، گروهی از دانشمندان اروپایی گروهی از این جانداران را با یک موشک به فضا و مدار زمین فرستادند و در کمال شگفتی متوجه شدند که ۶۸ درصد آنها زنده مانده‌اند.

اما نکته مبهم در این میان این است که چرا این موجودات، برای تاب آوردن این شرایط تکامل پیدا کرده‌اند، چون اصلا منطقی به نظر نمی‌رسد که جانداری در زمین، چنین تطابقی را پیدا کند.

یک پاسخ دم دست و عجیب این است: اصلا آنها منشى فرازمینی دارند! اما شاید هم آنها در دوره‌ای برای تاب آوردن شرایط کم‌آبی مفرط چنین دگرگون شده باشند.

بعضی از انواع Tardigradeها را می‌توان در خشک‌ترین بیابان‌های زمین یافت، حتی در جاهایی که ۲۵ سال تمام است، بارانی را تجربه نکرده‌اند.

این گروه از Tardigradeها هنگامی که با شرایط کم‌آبی مواجه می‌شوند، بدن خود را خشک می‌کنند و فقط ۳ درصد اب خود را باقی می‌گذارند، همین امر باعث می‌شود که سوخت و ساز آنها به میزان شگفت‌انگیزی پایین بیاید و به یک صدم درصد شرایط عادی برسد! آنها می‌توانند تحت این شرایط مدت‌ها زندگی کنند تا زمانی که اوضاع طبیعی شود و دسترسی به آب پیدا کنند.

آزمایش‌ها نشان داده‌اند که Tardigradeها می‌توانند خلأ و نیز فشاری تا پنج برابر فشار اعماق اقیانوس‌ها و نیز دماهای بسیار بالا و نیز دماهای بسیار پایین نزدیک صفر مطلق را هم تحمل کنند!

آیا باز هم این سرسختی را می‌توانیم با رفتن به فاز خشکی، توجیه کنیم؟

توجیه بیشتری در حقیقت لازم است!

در شرایط خشکی این جانداران نه‌تنها آب از دست می‌دهند، بلکه یک مولکول قندی به نام trehalose هم جانشین این آب می‌شود. همین مولکول و نیز خشک شدن است که آنها را در برابر دمای زیاد و نیز سرمازدگی حفظ می‌کند.

اما مقاومت در برابر تشعشع را که چطور می‌تواند توجیه کرد. فضا و لایه‌های بالایی جو پر از اشعه‌هایی هستند که می‌توانند به راحتی مولکول‌ها DNA را از هم بپاشند.

مکانیسم اصلی مخرب در هنگام مواجهه با پرتوهای زیانبار، ایجاد ترکیبات فعال دارای اکسیژن است. اشعه‌های یونیزان اینگونه باعث آسیب به بافت‌های زنده می‌شوند. اما Tardigradeها تحت شرایط خشکی، مقدار زیادی ترکیبات آنتی‌اکسیدان می‌سازند که آنها را در برابر خطر اشعه‌های محافظت می‌کند.

اما هنوز سؤال اصلی، منطق چنین تطابق فوق‌العاده‌ای است، شاید Tardigradeها با باد جابجا می‌شده‌اند و در شرایط قرارگیری در جو مجبور می‌شده‌اند که تکامل پیدا کنند.

اخبار علمی - عصرایران