آیا ممکن است مرتضی پاشایی به اسطوره تبدیل شود؟
یک نت ـ عباس مخبر درباره روند شکلگیری اسطوره میگوید، فرایند اسطوره شدن خیلی روشن و ساده نیست. عوامل بسیار پیچیدهای در این قضیه دخیل هستند که نمیتوان آنها را از قبل مشخص کرد. بهعنوان مثال، از بین دهها هزار چریکی که همه به طرز قهرمانانهای کشته میشوند، یکی از آنها مثل ارنستو چه گوارا به اسطوره تبدیل میشود.
همه انسانها کم و بیش با اسطورهها آشنا هستند و آگاهانه یا ناآگاه با این اسطورهها زندگی میکنند. بسیاری از اسطورهها در دوران باستان شکل گرفتهاند و تا امروز باقی ماندهاند، اما در جهان امروز هم انسان همچنان به ساخت و بازتولید اسطورهها میپردازد.
در پی درگذشت مرتضی پاشایی، هواداران پُِرشمار این خوانندهی پاپ تجمعاتِ عزاداری متعددی برگزار کردند؛ عزاداریها و تجمعهایی که همچنان ادامه دارد. درگذشت این هنرمند هوادارانش را به غمی عمیق فرو برد و این غمِ عمومی تحلیلگران و رسانهها را به شگفتی رساند.
کسی پیشبینی نمیکرد، اما این هنرمند ظرف مدتی کوتاه به قدری محبوب شد و مرگش به اندازهای مردم را دچار اندوه کرد که حالا این سؤال مطرح میشود که آیا ممکن است مرتضی پاشایی به اسطوره تبدیل شود؟ پرسش اساسیتر این است که در جهان امروز اسطورهها چگونه شکل میگیرند؟ اسطورهها چقدر با پایههای قوی و منطقی اوج میگیرند؟
عباس مخبر - مترجم و اسطورهشناس - در این باره گفت: یکی از رویکردهای اسطورهشناسی که نمایندگان برجستهاش کارل یونگ و جوزف کمبل هستند، رویکرد روانشناختی است. در این رویکرد، نظریههای متفاوتی وجود دارد. به طور کلی، نگاهی که در این رویکرد وجود دارد، این است که اسطورهها مرتب ساخته و بازتولید میشوند و اسطورهها به دنیای کهن اختصاص ندارند.
او ادامه داد: در این دیدگاه، به طور مثال: هواپیما، ماشین، قطار، سینما، هنرپیشهها و بسیاری از قهرمانان دقیقا بازتولید اسطوره هستند؛ یعنی ذهن انسان مدام در حال ساختن و بازتولید اسطورههاست. بنابراین اسطوره به جهان باستان محدود نمیشود. در این دیدگاه، اسطوره نوعی رؤیای عمومی و نوعی خواب عمومی است؛ یعنی به محض اینکه چیزی به رؤیای عمومی و رؤیای عامه مردم وارد میشود، حرکتش را به سمت اسطوره شدن آغاز کرده است.
مخبر سپس درباره عوامل طی شدن این فرایند گفت: عوامل بسیار پیچیدهای در این قضیه دخیل هستند؛ یعنی این موضوع چیزی نیست که شما بتوانید آنرا از قبل مشخص کنید. بهعنوان مثال، از بین دهها هزار چریکی که همه به طرز قهرمانانهای کشته میشوند، یکی از آنها میشود ارنستو چه گوارا که به اسطوره تبدیل میشود. این فرایند خیلی روشن و ساده نیست. مثلا قیافه، سن، زمانی که آن اتفاق میافتد و نیروهایی که در جهان پشت آن قرار میگیرند یا علیه آن موضعگیری میکنند، مهم است.
او ادامه داد: یک دفعه میبینید کسی که تا دیروز و پریروز اصلا انتظار نمیرفته که چنین نقشی را ایفا کند، در عرصه سیاست، هنر یا عرصههای گوناگونِ دیگر، واردِ این نقش میشوند. به عنوان مثال 10 کاندیدا در این زمینه در ذهن مردم بودهاند که ممکن است هیچکدام اسطوره نشوند، اما یک نفر که معمولا خیلی هم انتظار نمیرفته اسطوره شود، وارد این فرایند شود.
این اسطورهشناس تأکید کرد: این موضوع به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. سن، قیافه، زمانی که اتفاقی رخ میدهد، شیوه آن اتفاق - مثلا اگر مرگ است، نحوه مردن فرد و اگر فعالیت سیاسی است، نحوه ایستادن آن فرد -، واکنشهایی که نیروهای مختلف اجتماعی؛ یعنی دولت، گروههای صنفی و اجتماعی یا رسانهها نشان میدهند و عوامل بسیار زیاد دیگری در اینکه پدیدهای به ساحت اسطوره وارد شود یا نشود، دخیل هستند. بعد از آن هم عوامل متعدد دیگری هم در اینکه این موضوع ادامه پیدا کند یا نکند، دخیل هستند.
مخبر در ادامه در پاسخ به این پرسش که چقدر امکان دارد که شخصی مثل مرتضی پاشایی به اسطوره تبدیل شود، گفت: حرفی که جوزف کمبل میزند این است که هر چیزی وارد رویای عمومی میشود، وارد فرایند اسطوره شدن شده است. اما درباره اینکه بعد از آن چه اتفاقاتی میافتد و اینکه آیا این موضوع تداوم پیدا میکند یا نه، ما نمیدانیم. هیچکس نمیداند. فرض کنید دولت یک واکنش نسنجیده نشان بدهد، این موضوع ممکن است به ساخته شدن آن اسطوره کمک کند. همچنین تأسیس یک جایزه موسیقی، یا نهادهایی به نام او، یا برای جمعآوری میراث او میتواند تأثیرگذار باشد. اتفاقاتی را که ممکن است بعدا بیفتد، ما نمیدانیم. ما فقط میدانیم طبق یک نظریه وقتی چیزی وارد رؤیای عمومی میشود به سمت اسطوره شدن حرکت کرده یا وارد حیطه اسطوره شده است.
این اسطورهشناس سپس در پاسخ به این پرسش که آیا میتوان ویژگیهای اسطورههای ایرانی را که بر مبنای «ثنویتِ مینویی» (ستیز میان اورمزد و اهریمن، خیر و شر، مرگ و زندگی، تندرستی و بیماری و...) شکل میگیرند، در ماجرای مرتضی پاشایی جستوجو کرد و یکی از عللی را که او به راه اسطوره شدن میرود، در مبارزه او با بیماری سرطان یافت، گفت: شاید ربط ثنویت به این موضوع این باشد که ما در ایران اسطورههای سیاه و سفید میسازیم. افراسیاب و سیاوش یکی خیر مطلق و یکی شر مطلق است. دستگاه اسطورهسازی ما اصولا مطلقساز است. معمولا خوب و بد میسازد. وقتی خوب میسازد آن طرف را از همه عیبها بری میکند و وقتی بد میسازد دیگر هیچ حسنی در او باقی نمیگذارد.
او افزود: ما معمولا آشیل نمیسازیم که یک پاشنه داشته باشد. درباره اسفندیار و اینکه آیا از یونان گرفته شده یا تحت تأثیر یونان بوده، نیز بحث مفصل است، اما این بحث جزو عواملِ مهم است. مثلا مبارزه کردن با بیماری سرطان که نماد چنگ انداختن به جان آدمی و چنگ انداختن به زندگی است و انسان در مقابلش بیدفاع و بیسلاح است و انسان را به سکنج و کوچه بنبست میبرد و اینکه یک جوان هست که در مبارزه با آن جان باخته است، میتواند عامل بسیار مؤثری باشد.
مخبر سپس درباره نقش رسانهها در شکلگیری اسطوره در جهان امروز گفت: رسانهها واقعا اهمیت زیادی دارند. حضور در رسانه و اینکه رسانهها کسی را وارد افکار عمومی کنند، بسیار مهم است. اگر دنیای باستان را با دنیای امروز مقایسه کنید، میبینید که رسانهها در دو سو مهم هستند؛ هم در اسطوره شدن و هم در اسطوره نشدن. رسانهها میتوانند همزمان کاندیداهای متعددی را برای اسطوره شدن معرفی کنند.
او افزود: در دنیای باستان، سالها بعد از یک موضوع، باید کسی مثلا کتاب هومر را میخواند که بفهمد اینجا آشیل هم وجود داشته است، اما الآن این موضوعها خیلی سریع منتقل میشود، برداشتهای یکسان بهسرعت انتشار پیدا میکند و به ذهن مردم میرود. در شرایطی هم که مردم آمادگی داشته باشند برای ساختن و پرداختن چنین چیزهایی، خیلی سریع این کار را میکنند.
مخبر همچنین اظهار کرد: اسطورهای که امروز ساخته میشود، طبعا با اسطوره دنیای باستان تفاوتهایی دارد و پیچیدهتر شده است. درست است که از نظر جوهر، بازتولیدِ همان است، اما بازتولید در شرایط کنونی است. به عنوان مثال فرض کنید میگویند سینما نوعی معبد است؛ یعنی شما به داخل آن میروید، مثل معبد تاریک است. باید سکوت کنید، بعد تصویری روی پرده میآید، بعد آدمی که در آن تصویر بازی میکند میتواند همانجا روی صندلی کنار شما نشسته باشد. این به این معناست که یک انسان همزمان میتواند در دو مکان و دو زمان مختلف حضور داشته باشد. این کاری بود که در گذشته فقط خدایان میتوانستند انجام دهند. وقتی از بازتولید حرف میزنیم، بازتولید با شرایط خودش و شرایط دنیای جدید انجام میگیرد. بنابراین رسانهها نیز پیچیدهای هم در ساختن اسطوره و هم در نساختن آن، نقش بسیاری دارند.
او سپس گفت: شیخی با مریدانش به قلعهای رسید که درِ آن قلعه قفل بود. شیخ به مریدان گفت همینجا بخوابید تا صبح شود و در قلعه را باز کنند تا ما بتوانیم داخل برویم. مریدان گفتند یا شیخ! شیخهای قدیم کراماتی داشتند، وقتی به درِ قلعه میرسیدند، یک فوت میکردند و در باز میشد. شیخ پرسید مثلا کدام شیخ؟ گفتند فلان شیخ. گفت چند سال قبل این کار را کرده؟ گفتند 500 سال. شیخ گفت 500 سال دیگر راجع به ما هم همین را میگویند. بگیرید بخوابید.
مخبر اضافه کرد: معلوم نیست واقعا بعدا چه اتفاقهایی میافتد ولی به هر حال این مکانیسمها و اینکه آدم بداند اسطورهها در دنیای معاصر چگونه ساخته میشوند، جالب است. بعضی وقتها یکی از نیروهای اجتماعی مشخصا به سمت اسطورهسازی حرکت میکند. مثلا درباره بسیاری از کالاها و چیزهایی که میخواهند بفروشند، هنرها، آدمها، نقاشها، نقاشیها، سیاستمداران، سیاستورزان و قهرمانان اسطوره درست میکنند. یعنی بعضی اوقات اسطوره آگاهانه و بهوسیله کسانی که در رسانهها، اقتصاد، سیاست و... در موضع قدرت هستند، ساخته میشود.
او همچنین گفت: اسطوره به شکلهای مختلف ساخته میشود. بعضی مواقع هیچ تعمدی وجود ندارد و نیروی اجتماعی خاصی در کار نیست. بعضی موقعها نیز یک نیروی اجتماعی خاص به صورت هدفمند اسطوره میسازد.
مخبر در پاسخ به این پرسش که آیا اسطورهسازیهای تعمدی ممکن است به اندازه اسطورههایی که مردم میسازند موفق شوند، گفت: بعضی مواقع خیلی بیشتر و بعضی موقعها کمتر. این موضوع واقعا خیلی فرمول روشنی ندارد؛ چون به خیلی چیزها بستگی دارد. عوامل دخیل و دستاندرکار در این موضوع آنقدر زیادند که شما نمیتوانید به آسانی بگویید این اتفاق میافتد. بعضی اوقات حکومتها با تمام اقتدارشان نمیتوانند یک اسطوره سیاسی بسازند، ولی ناگهان یک اسطوره سیاسی دیگر از آن میان ایجاد میشود.
درگذشت مرتضي پاشايي/ مرتضي پاشايي درگذشت +عكس
مرتضي پاشايي رفت +دانلود آهنگ به مناسبت درگذشت مرتضي پاشايي
عكس پدر مادر مرتضي پاشايي بعد از فوت مرتضي پاشايي
آخرين عكس مرتضي پاشايي در كنار فرهاد مجيدي قبل از فوتش
آخرين عكس مرتضي پاشايي در كنار احسان عليخاني قبل از فوت
آخرين عكس مرتضي پاشايي در كنار محمد عليزاده قبل از فوتش
آخرين عكس مرتضي پاشايي در كنار محمدرضا گلزار قبل از فوتش
عكس برادر مرتضي پاشايي مصطفي پاشايي
فيلم/ درگذشت مرتضي پاشايي جمعه ۲۳ آبان ۹۳ / تقدیم به مرتضی پاشایی عزیز
فيلم/كنسرت يكي هست تو قلبم - تقديم به روح مرتضي پاشايي
آخرين پيام مرتضي پاشايي به هوادارانش قبل از مرگ جمعه ۲۳ آبان ۹۳
پیام بازيگران و خوانندگان در مورد درگذشت مرتضی پاشایی جمعه ۲۳ آبان ۹۳
آخرين عكس مرتضي پاشايي قبل از مرگ در بيمارستان جمعه ۲۳ آبان ۹۳
آخرين عكس مرتضي پاشايي قبل از مرگ ۲۳ آبان ۹۳
گريه بنیامین و احسان خواجهامیری به یاد مرتضی پاشایی
صحبت هاي مادر مرتضي پاشايي پس از مرگ پسرش جمعه ۲۳ آبان ۹۳
عكس/ پيام علي كريمي به مناسبت درگذشت مرتضي پاشايي
«دیگه نفس نمونده واسهی من» ترانهای از مرحوم مرتضی پاشایی را بشنوید و برایش فاتحه ای نثار کنید
عكس هاي تجمع دوستداران مرتضي پاشايي جمعه ۲۳ آبان ۹۳ مقابل بيمارستان بهمن تهران
تصاوير واکنش هنرمندان و شخصیتها به درگذشت مرتضي پاشایی
عكس/ گريه هاي محمد عليزاده براي مرتضي پاشايي
اولين تصوير از پدر مرتضي پاشايي بعد از مرگ پسرش
محمد علیزاده: مرتضی پاشایی من را ببخش /عكس
علي دايي براي درگذشت مرتضي پاشايي پيام تسليت فرستاد
عکس/ تخت خالی مرتضی پاشایی....
مرتضی پاشایی در مراسم ختم همسر بنیامین بهادری
عكس/ پيام آرش برهاني به مناسبت درگذشت مرتضي پاشايي
مرتضي پاشايي تيتراژ ماه عسل همراه با تصوير بينندگان
آخرین کنسرت مرتضی پاشایی +تصاوير
دانلود ويژه برنامه ماه عسل مرتضي پاشايي جمعه ۲۳ آبان ۹۳
عكس قبر مرتضي پاشايي / عكس محل دفن مرتضي پاشايي
واکنش آرمین ۲afm به درگذشت مرتضی پاشایی
عكس/ علت ممنوعیت پخش آیتم مرتضی پاشایی چه بود؟
عكس هاي انتقال پیکر مرتضی پاشایی با آمبولانس
جنجال پخش آیتم مرتضی پاشایی +عكس
يكشنبه ۲۴ آبان ۹۳ پیکر مرتضی پاشایی غسالخانه بهشت زهرا
مصاحبه پخشنشده مرتضی پاشایی برنامه بعضيا ۲۵ آبان ۹۳
عكس طرفداران مرتضی پاشایی در پارک آب و آتش تهران يكشنبه ۲۵ آبان ۹۳
عكس/ مجری مراسم تشییع مرتضی پاشایي يكشنبه ۲۵ آبان ۹۳
تصاوير/ جماعتی که به «مرتضي پاشایی» هم رحم نکرد
مجيد بهرامي درگذشت +عكس يكشنبه ۲۵ آبان ۹۳
تصاوير مراسم خاكسپاري مرتضي پاشايي يكشنبه ۲۵ آبان ۹۳
نوحهای که «مرتضي پاشایی» دوست داشت
يكشنبه ۲۵ آبان ۹۳ مراسم تشييع و خاكسپاري مرتضي پاشايي +تصاوير
عكس هايي ديده نشده از مرحوم مرتضي پاشايي
فيلم/ صحبت احسان علیخانی درمورد مرتضی پاشایی
عكس/ محسن يگانه در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس/ آزاده زارعي در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس/ سیاوس خیرابی در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس/ بنيامين بهادر در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس/ محمدرضا گلزار در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس/ امین حیایی در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس/ شیلا خداداد در مراسم تشییع مرتضي پاشایی
عكس هاي مراسم تشييع مرتضي پاشايي يكشنبه ۲۵ آبان ۹۳
عكس/ لیلا بلوکات در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
مرتضی پاشایی در کنار چه کسانی دفن شد +عکس
پیکر مرتضی پاشایی دفن نشد +تصاوير
بازداشت چند نفر در تجمع هواداران مرتضي پاشايي
عكس/ بدل مرتضی پاشایی در مراسم تشییع مرتضي پاشايي
تصاوير/ اشک های شیلا خداداد برای مرتضي پاشایی
عكس/ فرزاد حسني در مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس هايي ديده نشده از مراسم تشييع مرتضي پاشايي
عكس/ رضا صادقی و خواجه امیری بر مزار مرتضي پاشايي
اولين تصاوير از دفن شبانه پيكر مرتضي پاشايي
فيلم/ تشییع و خاكسپاري مرتضی پاشایی ۲۵ آبان
ماجرا و علت دفن شدن مرتضي پاشايي در شب چه بود ؟
فيلم/ سرانجام جسم بی جان مرتضی پاشایی
عكس هاي تشييع و خاكسپاري مجيد بهرامي دوشنبه ۲۵ آبان ۹۳
مرتضي پاشايي با حكم مراجع شبانه دفن شد +تصاوير
خودکشی یک دختر بعد از خبر فوت مرتضی پاشایی +عكس
علی کریمی زیر تابوت مرتضی پاشایی +عكس
متفاوت ترين تصاوير از مراسم تشييع مرتضي پاشايي
زمان و مکان مراسم ختم مرتضی پاشایی
علت ناراحتي مادر مرتضي پاشايي چه بود ؟
فيلم/ مرتضی پاشایی در ساعت ۲۵ شبکه تهران
تنها فیلم منتشر شده از تشييع شبانه مرتضی پاشایی +دانلود
اشتباه عجیب در دفن مرتضي پاشایی +عکس
جملات تكان دهنده علی دایی پس از درگذشت پاشایی
عكس/ متن محمدرضا گلزار پس از برگزاری مراسم مرتضی پاشایی
عكس/ تی شرت محرمی مرتضي پاشایی در بیمارستان
عكس/ حال و روز مریم قاسمی نامزد مرتضی پاشایی
حمله هواداران مرتضي پاشايي به شجريان
فيلم/ آخرين آهنگ نیمه تمام مرتضی پاشایی
حمله طرفداران مرتضی پاشایی به هانيه توسلي
حبیب محبیان در خانه مرتضی پاشایی +تصاوير
پخش ترانه مرتضي پاشایی ورزشگاه آزادی را به هم ریخت
عكس هاي مراسم ختم مرتضی پاشایی سه شنبه ۲۶ آبان
آزاده نامداري در مراسم ختم مرتضي پاشايي +عكس۹۳
آزاده نامداري در مراسم ختم مرتضي پاشايي +عكس
فرزاد حسني در مراسم ختم مرتضي پاشايي +عكس
تصاوير مراسم ختم مرتضي پاشايي سه شنبه ۲۶ آبان ۹۳
مداح معروف كشور در مراسم ختم مرتضي پاشايي +عكس
امير قلعه نويی در مراسم ختم مرتضی پاشایی +عكس
جواد عزتی در مراسم ختم مرتضی پاشایی +عكس
مهدی یراحی در مراسم ختم مرتضی پاشایی +عكس
عموپورنگ در مراسم ختم مرتضی پاشایی +عكس
حمید سوریان در مراسم ختم مرتضی پاشایی +عكس
رستم دولت احمدی نژاد در مراسم ختم مرتضی پاشایی +عكس
علت عكس نگرفتن محسن چاوشی با مرتضی پاشایی +تصاوير
فحاشی به هانيه توسلي در صفحه شخصي اش
وداع با مرتضی پاشایی در تلویزیون
عكاسي از مراسم غسل مرتضي پاشايي در غسالخانه
دانلود آهنگ نگران مني مرتضي پاشايي
شیث رضایی در تشییع جنازه مرتضی پاشایی +عكس
دختر كره اي مرگ مرتضي پاشايي را تسليت گفت +عكس
واکنش فرزاد حسنی به حضور مردم در مراسم وداع با مرتضی پاشایی
فیلم لحظات فوت مرتضی پاشایی در بیمارستان
ما برای دفن پاشایی نیامدیم، برای پر کردن پیج اینستاگرام مان آمدیم
علت بيماري و مرگ مرتضي پاشايي از زبان پزشكش
ماجراي زندگي ۲۰ روز آخر مرتضی پاشایی
عكس/ وصیت نامه مرتضی پاشایی برای هوادارانش
دانلود جديدترين آهنگ مرتضي پاشايي و اميد عامري با نام من و تو
جديدترين دلنوشته آزاده نامداری برای مرتضی پاشایی
صحبت هاي جالب علي انصاريان در مورد مرتضی پاشایی
فايل صوتي آخرین گفتگوي مرتضی پاشایی در مورد سرطانش +دانلود
حمله طرفداران مرتضي پاشايي به صفحه بهاره رهنما +عكس
اشک های مريم قاسمی نامزد مرتضی پاشایی +تصاوير
قهرمان جهان بر سر مزار مرتضی پاشایی +عكس
صحبت آیت الله صانعی درباره مرگ مرتضی پاشایی
پدر مرتضی پاشایی در تشییع غلامحسین مظلومی +تصاوير
بیوگرافی كامل مرتضي پاشايي از زبانش خودش +عكس
پاسخ پدر مرتضي پاشايي به همدردي مسئولان و مردم +عكس
گفتگو با مریم قاسمی نامزد مرتضي پاشايي +عكس
واکنش شادمهر عقیلی نسبت به مرگ مرتضی پاشایی
عزاداري عجيب هواداران مرتضي پاشايي +تصاوير
جديدترين گفتگوي بنيامين در مورد مرتضي پاشايي
اهانت بازیگر پس از باران به مرتضی پاشایی +عكس
حمله علی لهراسبی به عيادت كنندگان مرتضي پاشايي +عكس
عكس هاي مراسم شب هفتم مرتضي پاشايي
دیدگاهها
سلام
سلام
خسته نباشید اسطوره شد از ۲۳ آبان همه جا حرفشه اگرم حرف نمیزنن آهنگاشو تو موبایل مردم زیاد شنیدم تو رو خدا دیگه ولش کنین بذاربن راحت باشه یکی میاد بهش فحش میده یکی میاد موبایلشو میزنه آدم زیادی مظلوم باشه این میشه
خسته نباشید اسطوره شد از ۲۳ آبان همه جا حرفشه اگرم حرف نمیزنن آهنگاشو تو موبایل مردم زیاد شنیدم تو رو خدا دیگه ولش کنین بذاربن راحت باشه یکی میاد بهش فحش میده یکی میاد موبایلشو میزنه آدم زیادی مظلوم باشه این میشه
افزودن دیدگاه جدید