مسافت کربلا تا شام چقدر است ؟

یک نت : مسافت کربلا تا شام چقدر است و آیا کاروان اسرا اربعین رسیدند یا 80 روز بعد از واقعه؟

در روز دهم محرم الحرام سال 61 هجري قمري آن واقعه هولناک رخ داد. اصحاب و ياران يکي پس از ديگري عازم ميدان نبرد شده و در دفاع از امام خود جانشان را فدا کردند. نوبت به بني هاشم رسيد. آنها نيز در راه امام جانبازي کردند از علي اکبر تا ابالفضل. آخرين و خردسالترين سرباز امام و شهيد کربلا نيز در آغوش پدر بال و پر زد و صفحه اي از مظلوميت پدر را ورق زد و حسين ـ عليه السلام ـ تنها شد....

امام پس از وداع با اهل بيت خود به صحنه نبرد وارد شد و پيوسته دشمنان دين خدا را مي کشت و بر روي زمين مي انداخت. و افراد زيادي را نيز مجروح کرد.[1] عمر سعد که لشکر خود را بيچاره يافت فرياد زد: از همه طرف بر او حمله کنيد..... همه تيراندازان و نيزه داران حسين ـ عليه السلام ـ تنها را محاصره کردند و گروهي نيز براي تضعيف روحيه و بر هم زدن تمرکز حضرت به طرف خيمه ها رفتند. امام نيز همينطور که دشمن را مي شکافت و مثل برگ خزان روي زمين مي ريخت خود را به خيمه نزديک کرد و با صدايي رسا فرمود: اي پيروان آل ابوسفيان اگر دين نداريد و از روز قيامت نمي ترسيد در دنيا جوانمرد باشيد....[2] حملات دشمن شديدتر شد و امام خسته و زخمي و بي حال و ناتوان شد و با ضربه نيزه اي از روي اسب افتاد و از جانب راست صورت بر روي زمين قرار گرفت.... زينب از خيمه بيرون دويد و فريادکنان نزديک پيکر بي جان برادر رسيد. اطراف خود را نگاه کرد و هيچ آشنايي نيافت لاجرم رو به عمر سعد کرد و فرمود: «آيا ابو عبدالله کشته مي شود و تو ايستاده اي و تماشا مي کني؟» امام متوجه خواهر شد و فرمود به خيمه برگشته و مواظب اطفال باشد. زينب برگشت و دشمن حلقه محاصره را تنگ تر کرد و شد آنچه کاش نمي شد و زينب تنها ماند....

حضرت زينب و حضرت زين العابدين ـ عليه السلام ـ که با فداکاري بي نظير عمه اش زنده بود کاروانسالار کارواني شدند که تمام مردانش کشته شده و کشته هاي آنها بر روي زمين داغ کربلا مانده بود. عصر روز يازدهم دشمن کشته هاي خود را دفن کرد و کاروان اسرا را به مقصد کوفه حرکت داد....[3]

مسير حرکت اسراء اهل بيت ـ عليهم السلام ـ :

1ـ از کربلا به کوفه: عصر روز يازدهم سرهاي شهداي کربلا را به روي نيزه زدند و بين قبايل مختلف تقسيم کردند. به دستور عمر بن سعد دختران و زنان را بر شتران بي جهاز سوار کردند و غل و زنجير بر گردن امام سجاد نهادند و به درخواست اهل بيت آنها را از کنار شهدا عبور دادند و به هنگام عبور شيون آنها بلند شد. سکينه خود را بر روي بدن پدر شهيدش انداخت ولي تعدادي از مأموران با خشونت و تازيانه سکينه را از روي بدن امام کنار کشيدند.[4]

کاروان با شتاب فاصله 12 فرسخي کربلا تا کوفه را طي کرد. مردم کوفه براي تماشا اجتماع کرده بودند. وقتي وارد کوفه شدند حضرت زينب اشاره اي کرد و با اين اشاره نفسها به سينه ها برگشت و زنگ شتران از صدا افتاد و حضرت خطبه اش را آغاز نمودند خطبه اي که هر شنونده اي را به ياد اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ مي انداخت. مردم به شدت گريه مي کردند و انگشتانشان را با دندان مي گزيدند. سپس حضرت ام کلثوم و حضرت امام سجاد نيز سخنراني کردند، سپس اسرا را وارد دار الاماره کردند و.... و پس از 4 روز بسرعت روانه شام شدند.[5]

2ـ از کوفه به شام: اسراي اهل بيت روز دوازدهم محرم وارد کوفه شدند و روز شانزدهم خارج شده و روانه شام گشتند. اين کاروان با سرعت زياد و تحت تدابير شديد امنيتي در روز اول صفر وارد شام شدند و اين کاروان در راه شهرها و منزلگاهها را پشت سر گذاشتند که برخي شهرهاي آباد و مشهور است و برخي غير مشهورند.[6]

نکته مهم اينست که برخي از مورخين گفته اند کاروان اسرا از شام به کربلا برگشته و سپس راهي مدينه شدند و دسته اي ديگر که اکثريت هستند در بيان منازل و محلهاي مسير اسراي اهل بيت نامي از کربلا نبرده اند.

الف: دسته اوّل[7] مانند مرحوم سيد ابن طاووس در لهوف و مرحوم عباسقلي خان سپهر در ناسخ التواريخ و سيد ابراهيم موسوي در وسيلة الدارين في انصار الحسين ـ عليه السلام ـ و علامه مجلسي در بحار الانوار جلد 45 و... .

اين دسته چنين نقل مي کنند که وقتي کاروان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ از شام خارج شدند فضاي شهر عوض شده بود مردمي که براي ديدن اسيران جشن گرفته بودند و با شادي به استقبال آنها رفتند پس از حدود 8 روز 4 اقامت همين اسيران مردم را از ظلم و جنايت تاريخي خاندان يزيد آگاه کرده و مظلوميت امام حسين ـ عليه السلام ـ را به آنها فهماندند بنابر اين مردم با ديده گريان آنها را بدرقه کردند و کاروان اسيران با احترام ظاهري زيادي از شام به سوي مدينه روان شدند. امّا همينکه از شام خارج شدند زنان و کودکان از راهنماي کاروان درخواست کردند براي حرکت به سوي مدينه راهي را انتخاب کند تا آنان بتوانند به کربلا وارد شوند. راهنما هم پذيرفت و کاروان از روز هشتم صفر از دمشق راه افتاد و مسير خود را با سرعت ادامه داد تا اينکه توانست در بيستم صفر (اربعين) و قولي سي ام صفر سال 61 به کربلا برسند.[8] به روايتي امام سجاد سر امام را که همراهش بود در همين ايام کنار بدن مقدس امام حسين ـ عليه السلام ـ دفن کرد و به بدن ملحق کرد.[9]اين نکته هم لازم به ذکر است که جابربن عبد الله انصاري در اربعين شهادت امام حسين ـ عليه السلام ـ يعني بيستم ماه صفر به زيارت امام شتافته است و اين قطعي است و اگر اهل بيت با جابر در کربلا ملاقات کرده باشند پس حتماً در روز اربعين به کربلا رسيده اند کما اينکه همين مطلب را سيد بن طاووس و امثال او گفته اند.[10]

بنابر اين اين دسته چنين مي گويند که اسراي اهل بيت عصر يازدهم محرم از کربلا به کوفه رفتند و پس از 4روز در شانزدهم محرم راهي شام شدند و روز اول صفر به شام رسيدند و پس از 8 روز اقامت در شام به قصد مدينه از شام خارج شدند ولي قبل از رفتن به مدينه به کربلا مراجعت کردند و بيستم صفر (و يا سي ام صفر)[11] به کربلا رسيدند.

ب: دسته ديگري هستند که يا منازل بين شام و مدينه را ذکر نکرده اند و يا معتقدند که اهل بيت از شام مستقيم بسوي مدينه حرکت کردند. مثلاً شيخ مفيد در کتاب شريف الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد و مرحوم طبرسي در کتاب شريف اعلام الوري باعلام الهدي هيچ اشاره اي به منازل بين شام و مدينه يا ورود اهل بيت به کربلا در روز اربعين نکرده اند و برخي نيز مثل شيخ عباس قمي در کتاب شريف منتهي الامال و امثال او اين جريان را نقل کرده و سپس آن را بعيد دانسته اند. [12]

نتيجه اينکه: در مورد اينکه آيا اهل بيت امام حسين ـ عليه السلام ـ در مسير شام به مدينه، به کربلا مراجعت کرده و روز اربعين کنار قبور شهدا رسيده اند يا نه؟ دو قول است. هيچ يک از اين دو قول را نمي شود بصورت صد در صد پذيرفت. زيرا هر کدام براي خود دلايلي دارند که نمي توان به راحتي آنها را درک کرد. مثلاً دسته اول مي گويند اهل بيت با جابر در کربلا ملاقات کرده اند و از طرفي يقين داريم که جابر روز اربعين کنار مرقد منور سالار شهيدان بوده و همچنين روايت جابر که گفته وقتي روز اربعين به زيارت حضرت سيد الشهداء رفته بودم صداي کارواني آمد و.....امّا از طرف ديگر مخالفان مي گويند به لحاظ عادي امکان ندارد که در عرض 40 روز آنها به کوفه و پس به شام بروند و در هر کدام چند روز اقامت کنند و در روز اربعين به کربلا برسند. در حقيقت دسته اول دليل نقلي بر حضور اهل بيت ـ عليهم السلام ـ در کربلا دارند و دسته دوّم با دليل عقلي آن را بعيد مي دانند.

منازل کوفه تا شام:در تعداد منازل اختلاف است. برخي 12 مورد و برخي 24 مورد و برخي تا 28 مورد نام برده اند که عبارتند از: [13]1ـ حراب (خراب) 2ـ قادسيه 3ـ تکريت4ـ وادي النخله 5ـ لواء (لبا، لينا) 6ـ کيهل (کحيل)7ـ جهينه 8ـ موصل 9ـ نصيبين10ـ دعوات 11ـ قنسرين 12ـ حلب13ـ معرة النعمان 14ـ شيزر (شيرز) 15ـ کفر طاب16ـ سيبور (سينور) 17ـ حماة 18ـ حمص19ـ خندق الطعام (سوق الطعام) 20ـ جوسيه (حوسيه) 21ـ بعلبک22ـ دير راهب 23ـ حرّان 24ـ عسقلان25ـ مرزين 26ـ ميافارقين 27ـ شبذير... و پس شام (دمشق)البته کتاب هاي مختلف اين منازل را به صورت هاي مختلف ذکر کرده اند که به علت اختصار از ذکر همه آنها صرف نظر مي شود.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1ـ زينب قهرمان دختر علي، احمد صادقي اردستاني.2ـ نگاهي کوتاه به زندگي زينب کبري.3ـ لهوف، سيد بن طاووس.4ـ حياة السيدة زينب، شيخ جعفر نقدي.5ـ منتهي الامال، شيخ عباس قمي.

------------------------------------------[1] . صادقي اردستاني، احمد، زينب قهرمان دختر علي ـ عليه السلام ـ، نشر مطهّر، تهران، 1372، ص188 به نقل از مناقب ابن شهر آشوب.[2] . سيد بن طاووس، لهوف، ترجمه عقيقي بخشايشي، دفتر نشر نويد اسلام، قم، 1377، ص 145.[3] . قمي، شيخ عباس، منتهي الامال، اعلام التقي، قم، 1382، ج1، ص 606.[4] . سيد بن طاووس، همان، صص 207 ـ 170، شيخ عباس قمي، همان صص 625 ـ 615.[5] . صادقي اردستاني، همان، ص 213؛ به نقل از بحارالانوار، علامه مجلسي، ج45، ص 59.[6] . رسولي محلّاتي، سيد هاشم، نگاهي کوتاه به زندگاني زينب کبري، دفتر تبليغات اسلامي، قم، چاپ پنجم، ص 100.[7] . سيد بن طاووس، همان، ص 233، ناسخ التواريخ، همان، ص 345 به بعد و.... .[8] . صادقي اردستاني، همان، ص 348.[9] . صادقي اردستاني، همان، ص 349.[10] . سيد بن طاووس، همان، ص 233؛ ناسخ التواريخ، همان؛ صادقي اردستاني، همان، صص 350 ـ 347.[11] . صادقي اردستاني، همان، ص 349، به نقل از وسيلة الدارين في انصار الحسين، ص 400.[12] . منتهي الامال، همان، ص 669. البته ايشان معقتد است اگر در غير روز اربعين رسيده باشند بعيد نيست.[13] . رسولي محلّاتي، همان، ص 100؛ صادقي اردستاني، همان، ص 270 به بعد؛ ناسخ التواريخ، همان، ص 345 همچنين بنگريد به کتاب رمز المصيبة آيت الله هاشمي دهسرخي.

مرکز مطالعات و پاسخ گويي به شبهات