بیماری سل و دانستنی های آن

یک نت ـ امروزه یکی از بزرگترین مشکلات بهداشتی جهان، بیماری سل می باشد. برآورد می­شود که از هر سه نفر جمعیت جهان، یک نفر به باسیل سل آلوده باشد و در هر ثانیه یک نفر به تعداد آنان افزوده می شود. همسایگی ایران با کشورهای افغانستان ، پاکستان ، عراق و کشورهای تازه استقلال یافته شمال کشور توجه بیش از پیش ما را  به این بیماری جلب می کند، ولی در عین حال 64 % از کل موارد مبتلا به سل در هفت کشور به ترتیب : هندوستان، اندونزی، چین، فیلیپین، پاکستان، نیجریه و آفریقای جنوبی مشاهده می شود.

براساس برآورد سازمان بهداشت جهانی فقط 60 % از موارد ابتلا به سل در ایران گزارش می شوند، که دلایل عمده آن اشکال در گزارش دهی بویژه بخش خصوصی، تامین اجتماعی و نیز سایر ارگان­های ارائه دهنده خدمات تشخیصی درمانی به نظام بهداشتی کشور می باشد، که در هر صورت مشارکت بخش­های دولتی و خصوصی در نظام مراقبت این بیماری راهگشا خواهد بود.

مطالعات نشان داده است که هر بیمار مبتلا به سل ریوی خلط مثبت درمان نشده تا زمان مرگ یا بهبود خود به خودی، سالانه بطور متوسط 10 تا 15 نفر را آلوده کرده و از این تعداد نیز 5 تا 10% در زمانی از طول عمر خود به بیماری سل فعال مبتلا شده و خود نقش یک مخزن جدید را برای انتشار بیماری ایفا می کنند.

واقعیت­های مهم، جدی و قابل تامل :

با وجود انواع راه­های تشخیص قطعی، هنوز هم موارد ناشناخته زیادی داریم

با وجود درمان­های موثر و قطعی، هنوز هم شاهد مرگ بیماران هستیم ( جزو 10 علت اول مرگ و میر در جهان )

باسیل سل، فرصت طلب است (جایگزینی در هر نقطه از بدن / موجب بروز بیماری در صورت ضعف فرد)

باعث تشدید اثر سایر بیماری­ها و در نهایت افزایش مرگ و میر در آنان می شود (اولین علت مرگ در بیماران HIV مثبت )

باعث ایجاد خسارت اقتصادی به جامعه و خانواده بیمار در اکثر جوامع می شود

افزایش مقاومت دارویی به داروهای موجود (مصرف غیر موثر دارو و درمان ناقص و غلط)

عدم برنامه ریزی منسجم برای کنترل آن در برخی کشورها

بالغ بر 95 % موارد مرگ و میر در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط می باشد

سل از قاتلان اصلی افراد HIV مثبت می باشد و در سال 2016 ، 40 % از موارد مرگ و میر ایدز به علت بیماری سل بوده است

سل مقاوم به چند دارو یک تهدید در سلامت عموم جامعه می باشد (درمان طولانی، عارضه دار، غیر قطعی، هزینه بالا)

بیماری سل حد و مرزی بین موقعیت اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و تحصیلی افراد قائل نیست

به دلیل ماهیت میکروب سل (امکان زنده ماندن بسیار طولانی در محیط های خنک و دور از نور خورشید) و نیز  راه انتقال ساده آن (راه تنفسی)، هیچ حد و مرزی بین ابتلاء افراد و گروه ها به آن وجود ندارد

با توجه به اهمیت تمام مطالب بیان شده، سازمان بهداشت جهانی اهدافی بین المللی و تعهدی جهانی را مطرح کرده با عنوان استراتژی پس از سال 2015 ،‌ که در طی آن تمام کشورهای دنیا متعهد شده اند تا سال 2050 به سه هدف ترسیم شده در برنامه کنترل بیماری سل دست پیدا کنند که در نهایت منجر به حذف بیماری سل در جامعه شود:

 میزان بروز (شناسایی) بیماری سل به صفر برسد

 میزان مرگ ناشی از بیماری سل به صفر برسد

 میزان خانوارهای دارای مشکل اقتصادی ناشی از بیماری سل به صفر برسند

هم پیمان تا پایان سل

تاخیر در تشخیص بیماران مبتلا به سل مهم ترین مشکل کنترل سل در جامعه می باشد

تاخیر در تشخیص بیماران مبتلا به سل می تواند باعث انتشار میکروب از طریق تنفس بیمار در محیط شده و عوارضی مثل آلودگی جامعه به میکروب سل، سرایت به سایر افراد جامعه، تخریب ریه بیمار، ناتوانی وی و در نهایت مرگ بیمار را به  همراه خواهد داشت

کلیه خدمات تشخیصی و درمانی بیماری سل در مراکز بهداشتی درمانی دولتی بصورت  رایگان انجام می گیرد

به شرط تشخیص سریع و بموقع بیماری سل و تکمیل دوره درمان منظم و مرتب تحت نظر پرسنل بهداشتی درمانی، این بیماری کاملاً قابل درمان است

علایم بیماری سل ریوی عبارتند از: سرفه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر که می تواند با دفع خلط و علائمی از قبیل عرق شبانه، کاهش وزن، تب خفیف، بی حالی، بی اشتهایی، خستگی و ضعف عمومی همراه باشد

هر فرد مبتلا به سل ریوی خلط مثبت، در صورت عدم درمان می تواند سالانه 10-15 نفر را به میکروب سل آلوده کند

درمان یک بیمار مبتلا به سل = نجات جامعه

بیماری سل می تواند تقریباً تمام اعضای بدن را مبتلا  سازد، ولی شایعترین شکل بیماری، از نوع ریوی می باشد

راه انتقال بیماری سل تقریباً همیشه از راه تنفس است

درمان بیماران مسلول ریوی اسمیر مثبت، تنها اقدام اساسی برای پیشگیری از گسترش بیماری سل در جامعه است

تاخیر در تشخیص سل با افزایش مرگ و میر و خطر انتقال بیماری به سایرین  همراه خواهد بود

به دلیل ماهیت میکروب سل (امکان زنده ماندن بسیار طولانی در محیطهای خنک و دور از نور خورشید) و نیز  راه انتقال ساده آن (راه تنفسی)، هیچ حد و مرزی بین ابتلاء افراد و گروهها به آن وجود ندارد

بیماری سل حد و مرزی بین موقعیت اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و تحصیلی افراد قائل نیست

سل مقاوم به چند دارو یک تهدید در سلامت عموم جامعه می باشد

ابتلا به بیماری سل، باعث تشدیداثر سایر بیماریها و در نهایت افزایش مرگ و میر در آنان می شود

بیماری سل اولین علت مرگ در بیماران HIV مثبت می باشد

بیماری سل از قاتلان اصلی افراد HIV مثبت می باشد

با وجود درمانهای موثر و قطعی، بیماری سل هنوز جزو 10 علت اول مرگ و میر در جهان می باشد

منبع: دانشگاه علوم پزشکی البرز