جدایی جریان نفاق از اهل ایمان در غدیر خم

یک نت ـ عید غدیر خم در روایات اهل‌بیت علیهم السلام با عنوان «عید الله الاکبر» یاد شده است و به‌تعبیر دیگر، از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان به‌شمار می‌رود، به‌نظر شما علت این موضوع چیست؟در دایره معارف اسلامی، عید، خلاصه در خوشحالی ظاهری و دنیایی نمی شود بلکه روزی عید است که در آن، سودی واقعی نصیب انسان شده باشد. سود واقعی نیز در چیزی جز بندگی و طاعت الهی معنا پیدا نمی کند. وقتی انسان احساس می کند که وظیفه خود در رابطه با بندگی خدای متعال را به درستی انجام داده و خداوند آن را پذیرفته است نشاطی درونی در او به وجود می آید که در ظاهر او نیز نمایان می شود. به همین خاطر است که امیرالمؤمنین علیه السلام در بعضی از ایام عید می فرمودند: «إِنَّمَا هُوَ عِيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِيَامَهُ وَ شَكَرَ قِيَامَهُ، وَ كُلُّ يَوْمٍ لَا يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَ عِيدٌ؛ [1]  اين عيد است براى كسى كه خداوند روزه ‏اش را قبول و نمازش را قدردانی کرده، و هر روزى كه خداوند در آن نافرمانى نشود روز عيد است.»پس باید به دنبال قبولی اعمال باشیم. در این صورت، تشخیص وظیفه و راه درست، مقدم بر انجام عمل است. یعنی اگر راه صحیح را نشناسیم هر چه سریع تر برویم گمراه تر می شویم. راه درست تنها با ولایت شناخته می شود به همین خاطر است که عید غدیر که روز شناخت و ایمان و بیعت با ولایت است بزرگترین عید است.در روایات نیز بر همین مطلب تأکید شده است که کسی که ولایت اهل بیت علیهم السلام را نپذیرد اعمال دیگر او، سودی به حالش نخواهند داشت.به‌نظر شما امروزه و در این برهه زمانی ما به‌عنوان محبان و شیعیان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، چه وظیفه‌ای در قبال ماجرای غدیر خم داریم و چه درس‌ها و عبرت‌هایی می‌توانیم از این اتفاق بزرگ دریافت کنیم؟همان طور که می دانیم ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام در ادامه نبوت و ولایت رسول خداست و ایشان وظیفه ما را در همان خطبه روز عید غدیربیان کرده اند.یکی از وظایف قطعی همه ما، ابلاغ و رساندن پیام عید غدیر یعنی ولایت حضرت علی علیه السلام است که رسول خدا صلّی الله علیه و آله در مورد آن فرمودند: «فَلْیُبَلِّغِ الْحاضِرُ الْغائِبَ وَالْوالِدُ الْوَلَدَ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ؛ پس باید این پیام را حاضران به غایبان و پدران به فرزندان تا روز قیامت برسانند.» باید از بهترین روش ها، قالب ها و محتواها برای رساندن پیام غدیر استفاده کنیم. این، وظیفه تک تک ماست.وظیفه دیگر نیز در همان خطبه بیان شده است و آن بیعت است. البته بیعت واقعی و با تمام وجود و تصمیم و همت. نه بیعتی که اما و اگر داشته باشد و قید و تبصره داشته باشد.اما درس ها و عبرت های غدیر بسیارند و همگی بزرگ و فراموش نشدنی. از جمله درس های مهمی که در این جا می خواهم به آن اشاره کنم اهمیت برهه انتقال ولایت از پیامبر به امام و یا از یک امام به امام دیگر است. اینجا، لغزشگاه خطرناک امت است. در چنین شرایطی آزمون عمده، آزمون وحدت حول محور ولی زنده و ظاهر است. ببینید حضرت موسی علیه السلام وقتی به کوه طور رفت و سی روز وعده اش با خدا تا چهل روز به درازا کشید قبل از رفتن جانشین انتخاب و معرفی کرد ولی وقتی برگشت دید که مردم، گوساله پرست شدند. یعنی موسی علیه السلام را قبول داشتند ولی هارون علیه السلام را نه. معلوم است که عدم تعهد مردم نسبت به جانشین منصوب الهی، موجب می شود امام آن زمان، کارایی حداکثری خود برای هدایت مردم را از دست بدهد. یعنی، در ادیان الهی، جایگاه مشارکت، بصیرت و اتحاد مردم بسیار مهم و غیر قابل چشم پوشی است. پس، دو درس غدیر خم، دوری از تفرقه و نیز تبعیت از جانشین منصوب از طرف خداست.نکته دیگر، بحث ارتجاع است یعنی بازگشت به عقب، که بارها در انقلاب های دینی و غیردینی اتفاق افتاده است. عدم حفظ میوه غدیر خم که همان ولایت امیر مؤمنان علی علیه السلام بود باعث شد همین اتفاق پرتکرار در تاریخ، برای امت اسلامی نیز بیفتد. بازگشت به عقب، به این معناست که احکام شرع و سنت رسول خدا صلّی الله علیه و آله که برای استقرار آنها تلاش و مجاهدت بسیار شده بود، دستاویز خواسته های فردی شده و مسیر مستقیم الهی که قطعاً توأم با سعادت دنیوی و اخروی امت اسلامی بود پیموده نشد.یعنی با کنار گذاردن پیام غدیر، دوربرگردانی به سمت استکبار، زراندوزی، قدرت طلبی و حکومت های سلطنتی اتفاق افتاد؛ چنان که حتی با حکومت کوتاه امیرالمؤمنین علیه السلام پس از خلفای سه گانه باز هم این مسیر اصلاح نشد و عاقبت به حکومت های ظالم بنی امیه و بنی عباس منتهی شد. این را باید دانست که در صورت عبرت نگرفتن از تاریخ، بارها و بارها تکرار خواهد شد.همان‌طور که مستحضر هستید در ماجرای غدیر خم علاوه بر اینکه عده‌ای با امیرالمؤمنین(ع) بیعت نکردند، عده‌ای نیز بودند که با دسیسه و حیله ابتدا به‌ظاهر بیعت کردند اما بیعت خود را شکستند. غدیر نقطه عطف در موضوع امامت و ولایت است. سؤالی که مطرح است اینکه پیامبر صلی الله علیه و آله قبل از جریان غدیر بارها موضوع ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را به مردم و اطرافیان مطرح فرمودند. چه تفاوتی بین ابلاغ‌های قبلی ولایت امام علی علیه السلام با ابلاغ در غدیر وجود داشت؟بله، درست است؛ اما با این که همه می دانستند ولی عید غدیر برای اتمام حجت نهایی از چند جهت اهمیت و تمایز داشت.اول این که، دستور مؤکد الهی بود که حتماً باید ابلاغ نهایی صورت پذیرد. دوم این که، شرایط ویژه جمعیتی از نظر کثرت، تنوع، پراکندگی سکونت حاجیان، آخرین حج رسول خدا، ابراز و اصرار جدی در مقابل بدخواهان و منافقان حاضر در جمعیت، بیعت گرفتن منحصر به فرد از نظر کیفیت و کمیت اجرا، فرصت ناب وصیت علنی و نیز شرایط روحی مردم پس از گزاردن حج، باعث رسمیت، جامعیت و سندیت ویژه ابلاغ در غدیر خم شد. به همین خاطر، غدیر بیش از هر حادثه دیگری ماندگار و غیر قابل تحریف است.واقعه غدیرخم از چه لحاظ در دین اسلام دارای اهمیت است که خداوند در قرآن می‌فرماید: «اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً»؟رسول خدا صلّی الله علیه و آله در طول بیست و سه سال جهاد تبلیغی بی بدیل، بر جاهلیت عرب آن زمان پیروز شد و با جذب تعداد زیادی به دین اسلام، پایه آن را بنا نهاده و قرآن را برای مردم به یادگار گذاشتند اما در این مدت فرصت اینکه مردم با تمام معارف قرآن آشنا شوند رخ نداد و تنها مشکل باقی مانده همین بود که مبادا با عروج ملکوتی پیامبر خدا، مسلمانان در گرداب شبهات، راه دین اسلام را گم کنند.به عبارت دیگر، اسلام آمده بود ولی مردم هنوز به کسی نیاز داشتند که بتواند آن ها را در هنگام بروز شبهات و مشکلات راهنمایی کند و معارف قرآن را طبق نیاز آنها در هر زمان بیان کرده و هنگام بروز خطر انحراف، راهبر جامعه اسلامی باشد. پس در واقع، دیگر نیازی به پیامبر نبود ولی مردم هنوز به راهنما و سرپرست الهی نیاز داشتند و این نیاز ضروری و اساسی، با اعلام ولایت امام علی علیه السلام پاسخ داده شد.خلاصه اینکه، دین کامل شد، چون ادامه خط امامت و ولایت ترسیم شد؛ نعمت کامل شد زیرا با وجود ولایت است که مسیر خوشبختی و سعادت امت اسلامی قابل طی شدن است و نکته آخر این که، رضایت الهی نیز در «اسلام ولایت محور» نهفته است. یعنی همان طور که عرض شد، اعمال باید مورد قبول و رضایت خدای متعال قرار گیرند و از این آیه شریفه هم به خوبی روشن است که رضایت الهی و قبولی اعمال تنها در پرتو ولایت اهل بیت علیهم السلام محقق می شود.

پی نوشت[1] نهج البلاغه، حکمت 420.