ترکیب شیر مادر

یک نت ـ شير مادر بهترين غذا براي تغذيه شيرخوار است و توصيه مطلوب، تغذيه انحصاري با شير مادر طي شش ماه اول زندگي مي باشد و سپس نتايج آن را بر سلامت شيرخوار و مادر برشمرديم. ترکيب شير خشک که منبع آن شير گاو يا منبع گياهي (Soy) مي باشد، در محدوده خاصي استاندارد گرديده است تا اجزاي غذايي (ولي نه ايمني بخش و زيست فعال آن) به شير مادر نزديک شوند. بر خلاف شير خشک، ترکيب شير مادر در مادران مختلف، در طول مدت شيردهي، در هر وعده شيردهي طي روز، در آغاز و پايان هر نوبت شيردهي و در شير مادران نوزادان رسيده و نارس، متفاوت است. اين تغييرات با نيازهاي رشد و مراحل هضم شيرخواران دقيقا منطبق مي باشد.شير مادر در پنج روز اول به صورت آغوز (کلستروم) است که حجم آن کم ولي سرشار از پادتن ها مي باشد. بنابراين نقش آغوز تنها تغذيه اي نيست و  بيشتر ايمني- تغذيه اي مي باشد. از آنجا که طي اين مدت نوزاد از ذخاير بدن خود استفاده مي کند، کاهش 7% از وزن در پنج روز اول کاملا طبيعي است (اين کاهش وزن به سرعت جبران مي شود، به طوري که وزن روز دهم با وزن هنگام تولد برابر مي گردد و سپس منحني رشد وزني ادامه مي يابد).شير بينابيني از روز پنجم تا آخر هفته دوم ترشح مي شود که هر چند هنوز ترکيب آن به آغوز شباهت دارد، ولي يک دوره صعودي افزايش حجم شيراست تا نيازهاي غذايي رشد سريع شيرخوار را تامين کند. بعد از اين دوره، شير رسيده ترشح مي شود.اجزاي تغذيه اي شيرمادر از دو منبع رژيم غذايي مادر و ذخاير بدن او، تامين مي شوند. بنابراين کمبود غذايي در مادر (البته به قيمت کاستن از ذخاير بدن مادر و به نفع شيرخوار)، تاثير ناچيزي بر ترکيب شير مادر مي گذارد.درشت مغذي ها (پروتئين، چربي و قند) اجزاي انرژي زاي شير مادر مي باشند که علاوه بر برتري کيفيت، تغييرات کميت آنها نيز اهميت دارد.پروتئين در شير مادران نوزادان نارس (بسته به شدت نارس بودن) تا سه برابر بيشتر از شير مادران نوزادان رسيده است و در آغوز هم بسيار بيشتر از شير رسيده وجود دارد. اين غلظت بالاي پروتئين که براي رشد سريع در نوزادان نارس و اوايل تولد اهميت دارد، بعد از اين مرحله کاهش مي يابد تا بار اضافي به کليه هاي نوزاد تحميل نشود.چربي شير مادر در آخر هر وعده دو تا سه برابر شير اول شيردهي است و هرچند شير خوار در پنج دقيقه اول مکيدن بيش از 80% سينه را تخليه مي کند، فرصت کافي مکيدن براي دريافت چربي، لازم است. چربي غير از ايجاد احساس سيري و کمک به افزايش وزن نوزاد، براي جذب ويتامين هاي محلول در چربي هم مورد نياز است.قند شير مادر کمترين نوسان را دارد و تغذيه بلافاصله و مکرر بعد از تولد با شير مادر، مانع کاهش قند خون و تشنج نوزاد مي شود.ريزمغذي ها (ويتامين ها و املاح) در شير مادر به ميزان طبيعي براي تغذيه شيرخوار مي  باشند، ولي مقدار برخي ويتامين ها (گروه D ، A ، B) و املاح (يد)، با رژيم غذايي و ذخاير بدن مادر ارتباط دارد. لذا براي مادراني که تغذيه مطلوب ندارند، مصرف مولتي ويتامين توصيه مي شود. به علت کم بودن مقدار ويتامين D درشير مادر، به خصوص در مناطقي که از آفتاب کافي بي بهره اند، مصرف ويتامين D براي همه نوزاداني که از شير مادر تغذيه مي کنند، تجويز مي گردد. صرف نظر از رژيم غذايي، مقدار ويتامين K هم در شيرمادر کم است، لذا جهت پيشگيري از احتمال خونريزي در نوزاد، تزريق يک دوز ويتامين K براي همه نوزادان در بدو تولد انجام مي شود.زيست فعال ها اجزاي غير غذايي هستند که بر فاکتورهاي حياتي موثرند. اهميت آنها اين نکته است که شير مادر علاوه بر تغذيه، کيفيت دارويي دارد و بر سلامت شيرخوار تاثير مي گذارد. لذا از شير اهدايي مادران سالم مي  توان براي شيرخواران مستعد بيماري که از شير مادر محرومند، به عنوان دارو هم استفاده کرد. جالب اينکه برخي از اين زيست فعال ها در شير مادران مختلف به علت تفاوت ژنتيکي، همانند گروه هاي خوني اختصاصي هستند. لذا با اينکه شير هر مادر براي فرزند خودش بهترين است، اما شير مادر ناسازگاري ايجاد نمي کند و دهنده همگاني محسوب مي شود.