چگونه از شر شیطان خلاص شویم؟

یک نت ـ شیطان به هیچ عنوان بر انسان تسلط ندارد و از آن طرف هم انسان بی‌اختیار نیست بلکه همه کارها را با اختیار و انتخاب خود انجام می‌دهد. سوال این است که چرا شیطان اینقدر بر زندگی ما تاثیر دارد و باعث گناه کردن ما شده آن وقت عذاب و توبیخ از طرف خدا برای ما است؟

چرا شیطان با انسان دشمنی دارد و این همه بغض و کینه از انسان برای چیست؟قبل از هر چیز علت دشمنی شیطان با انسان را بررسی می‌کنیم. حتما جریان خلقت انسان را شنیده و یا خوانده‌اید که شیطان به واسطه خودبرتربینی؛ که از آتش خلق شده و انسان از خاک(1) از روی تکبر حاضر به سجده در مقابل انسان نشد(2) و به خاطر این نافرمانی از خدا، عبادت 6500 ساله‌اش نادیده گرفته شد و از بهشت رانده شد.(3) از آن زمان شیطان کینه انسان را به دل گرفت و به عزت و جلال خداوند سوگند یاد کرد که اجازه نمی‌دهد آب خوش از گلوی انسان پایین رود و در پی گمراهی اوست تا بدینوسیله از چشم خدا بیافتد. مگر کسانی که در بندگی خدا خالص باشند که دست شیطان به آنها نمی‌رسد.(4)

آیا شیطان بر انسان تسلط دارد و انسان مجبور است که به سخنان او گوش دهد؟شیطان به هیچ عنوان بر انسان تسلط ندارد و انسان نیز در مقابل دیده‌ها و شنیده‌ها به انجام و یا عدم انجام مختار است. شیطان فقط از راه‌های مختلف به دنبال گمراه کردن و انتقام گرفتن از انسان است. اما بشر در انتخاب، اختیار دارد.

شیطان از طریق آراستن و زینت کردن گناه(5) و ایجاد وسوسه در درون انسان(6) او را مشتاق به انجام گناه می‌کند. در آیه 22 سوره ابراهیم یکی دیگر از راه‌های گمراه کردن بشر، دعوت به گناه بیان شده که انسان می‌تواند نپذیرد. فریفتن و لغزاندن انسان برای نافرمانی از خدا راه دیگر شیطان است.(7)و(8) شیطان از راه القای درست بودن کاری که غلط است و یا نادرست بودن کاری که صحیح است، سعی در به اشتباه انداختن انسان دارد.(9) در آیه 64 سوره اسراء حربه دیگر شیطان را وعده دروغ دادن به انسان معرفی می‌کند که مثلا اگر فلان کار را انجام دهی پاداش می‌گیری.  

شیطان برای فریب انسان، از چه ابزارهایی استفاده می‌کند؟شیطان برای این که انسان را به نافرمانی خداوند سوق دهد ابزارهای مختلفی دارد. در آیه 268 سوره بقره در مورد انفاق و صدقه دادن به نیازمندان سخن گفته شده که شیطان به کسی که به دنبال این کار می‌رود وعده می‌دهد که اگر انفاق کنی فقیر و نیازمند می‌شوی و بدینوسیله اجازه انفاق به فرد را نمی‌دهد. خداوند در آیه 120 سوره نساء بیان می‌کند شیطان با ایجاد آرزوهای زیاد و دراز و طولانی، انسان را از فرمانبرداری دور می‌کند و به دنبال رسیدن به آرزوهایش می‌کشاند.شراب و قمار دو عمل حرام در قرآن کریم است که هر دو عقل را زائل کرده و کارهای غیرمنطقی از انسان طلب کرده و بسیاری از گناهان را مرتکب خواهد شد. شیطان از این دو ابزار به خوبی استفاده می‌کند.(10) یکی دیگر از ابزارهای شیطان برای انحراف انسان، اسراف و ریخت و پاش در همه امور زندگی است از میزان خوردن و خریدن و خوابیدن گرفته تا اسراف در عمر و به بطالت گذراندن آن.(11) خداوند در آیه 168 و 169 سوره بقره یکی از ابزار شیطان را تحریم حلال و تحلیل حرام معرفی می‌کند. به این صورت که عملی را که حرام است را حلال جلوه داده و کاری را که حرام است را حلال نشان می‌دهد و انسان را تشویق به انجام آنها می‌کند.

ایجاد اختلاف و تفرقه در بین مردم(12)، گسترش تهمت و افتراء در بین مردم(13) و ایجاد شک و شبهه در وجود معاد و پاسخگو بودن و محاسبه اعمال در آنجا(14) از دیگر ابزار شیطان در منحرف کردن انسان مطرح است.

راه‌های مقابله با تهدیدهای پنهان شیطان چیست؟حال که از میزان دشمنی شیطان با انسان مطلع شده و ابزار و حربه‌های او را شناختیم باید یاد بگیریم که چگونه مقابل شیطان بایستیم و فریبش را نخوریم.

قرآن کریم یکی از راه‌های مقابله با شیطان را توبه از گناهان(15) معرفی می‌کند. چرا که وقتی فردی از گناهش توبه کند و به سمت خدا بازگردد باعث ناامیدی شیطان می‌شود. زمانی که آیه توبه یعنی آیه 52 سوره زمر نازل شد، مبنی بر این که انسان اگر گناهی کند یا ظلمی به خود و دیگران روا دارد و سپس خدا را بخواند و طلب استغفار کند، خداوند تمام گناهان او را می‌بخشد. در این موقع شیطان فریادی کشید و ناله زد به طوری که تمام بچه شیطان‌ها دور او جمع شدند و احوال او را پرسیدند؟ گفت: آیه‌ای نازل شده که خدا تمام گناهان را می‌بخشد و زحمات ما باطل می‌شود.(16)

انسان اگر در یاد و ذکر خدا مداومت داشته باشد و همیشه و همه جا، خود را در محضر خداوند ببیند امکان گناه کردنش خیلی کم می‌شود.(17) انسان باید از سپر تقوا برای مقابله با شیطان بهره گیرد. کسی که تقوا دارد خیلی مراقب و محتاط است. گویا در زمینی که آلوده و گِلی و پر از خار و خاشاک است قدم برمی‌دارد و خیلی دقیق قدم‌هایش را بر زمین می‌گذارد تا آلوده و مجروح نشود. عملکرد تقوا نیز این چنین است که در مورد اعمالی که انجام می‌دهد دقت دارد که آلوده نشود.(18) در آیه 23 سوره یوسف جریان حضرت یوسف(ع) و زلیخا را بیان می‌کند که زلیخا به وسوسه شیطان پاسخ مثبت داده و به دنبال کام گرفتن از حضرت یوسف(ع) بود که حضرت به خدا پناه برد و خدا نیز راه فرار و نجات را برایش فراهم کرد.

پی‌نوشت‌ها:1- اعراف، 122- بقره، 343- حجر، 344- ص، 825- نحل، 246- طه، 1207- محمد، 25 8- بقره، 36 9- انعام، 13 10- مائده،  9111- غافر، 4312- بقره، 20813- انعام، 11214- زخرف، 61-62 15- بقره، 3716- بحارالانوار، ج 63، ص 24117- احزاب، 41 18- آل‌عمران، 102