آموزش درمان آفت دهان
یک نت ـ آفْت (aphthous ulcer) یک بیماری شایع در دهان می‌باشد که ضایعات دردناک نکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه دیده می شود. علت آن ناشناخته است ولی ممکن است خودایمنی باشد. زخم‌های آفتی وقتی ایجاد می‌شوند که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می‌دارد. حضور این مولکول‌ها باعث حمله لنفوسیت‌ها خواهد شد (همانند حمله همین سلول‌ها به بافت پیوند شده به بیمار) و نتیجه این فرآیند پیدایش زخم‌های آفتی خواهد بود.۱
دوره آفت حدود یک هفته است و اغلب پس از آن بدون درمان هم بهبود می یابد. در درمان اغلب از دهانشویه یا قطره استفاده می شود.اتیولوژی آفت عود کننده دهانی، دقیقاً مشخص نیست اما بعضی از عوامل به عنوان علل زمینه ساز برای این بیماری معرفی شده‌اند مانند زمینه ارثی، استرس، اختلالات ایمونولوژیک، عوامل هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای و نقایص خونی، سیگار و حساسیت های غذایی.۲پیشگیریمتوجه باشید که چه می خوریداز غذاهائی که به نظر می رسد که دهان شما را تحریک می کنند پرهیز کنید. این ها می تواند شامل غذاهای اسیدی، آجیل ها و یا بعضی از ادویه ها باشد.
در هنگام غذا خوردن با کسی صحبت نکنیدگفته شد حتی آسیب های جزئی داخل دهان که بطور مثال از گاز گرفته شدن اتفاقی جدار دهان فرد ایجاد می شوند، می توانند باعث ایجاد زخم های آفتی شوند.
درمان آفت دهانرعایت بهداشت دهانمسواک زدن پس از هر وعده غذا و حداقل روزی یک بار استفاده از نخ دندان، می تواند دهان شما را پاکیزه نگه داشته و از غذاهائی که ممکن است باعث تحریک و ایجاد آفت شوند جلوگیری کند. اقدامات ساده
کمبود عنصر روی در افراد مبتلا به آفت عود کننده گزارش شده است. توصیه می گردد افرادی که مرتباً و به تعداد زیاد آفت می زنند و یا آفت آن ها بزرگ بوده و التیام ضایعات زمان زیادی طول می کشد، جهت شناسایی عامل و بیماری های زمینه ای مستعد کننده تحت معاینات و آزمایشات کامل تری قرار گیرند.۳
درمان آفتآفت خودبخود خوب می‌شود و معمولاً نیازی به درمان ندارد. برای آفت اگر درمانی صورت بگیرد معمولاً به دو منظور زیر خواهد بود:– کاستن از درد و التهاب و استرس– جلوگیری از اضافه شدن عفونت ثانویه به آن۴
رایج‌ترین درمان‌هایی که در این خصوص توصیه می‌شود شامل موارد زیر هستند:– رعایت بهداشت دهان– استفاده از مواد محافظ موضعی(Orabase) حاوی استروئیدهای موضعی همچون تریامسینولون یا Flucinolone یا Clobetasol.– استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی همچون کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا– استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی مانند کپسول‌های ۲۵۰ میلی گرمی تتراسایکلین در cc۵ سرم فیزیولوژی حل شده و به صورت دهانشویه به کار می‌رود.– رفع کمبودهای ویتامینی و املاح سرمی همچون ویتامین B۱۲، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذاهای آلرژی زا.– استفاده از داروهای بی حس کننده موضعی همچون لیدوکائین و یا دیفن هیدرامین.– بهترین درمان برای آفت دهان استفاده از داروهای گیاهی مانند مریم‌گلی و عصاره گل میخک می باشد زیرا تاثیر آن بسیار سریع در حد ۲ الی ۵ دقیقه است.– شست‌وشوی دهان با محلول آبلیمو-نــمک به صورت هر روز، دو یا سه مرتبه، می تواند مدت آفت ها را کاهش دهد.۵
به کار بستن نکات تغذیه‌ای زیر به بهبود آفت‌های دهانی کمک شایانی می‌کند:– عدم مصرف غذاهایی که ایجاد آفت را تشدید می‌نمایند شامل غذاهای حساسیت‌زا (آلرژن) نظیر گلوتن گندم، بادمجان و فلفل– پرهیز از مصرف غذاها و مایعات محرک نظیر لیمو، آبلیمو، پرتقال، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، شکلات و گردو– عدم مصرف مواد غذایی‌ترش، شور یا تند– نوشیدن مایعات با نی برای تخفیف درد– گنجاندن مواد غذایی که کمتر باعث درد می‌شوند در رژیم غذایی بیمار، مانند: شیر، ژلاتین، مایعات، ماست و بستنی– پرهیز از مصرف غذاهای سفت و خشن مانند برنج برشته شده (ته دیگ)– مصرف مرتب و روزانه ماست به ویژه ماست پروبیوتیک که محتوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس می‌باشد.– گنجاندن مواد غذایی سرشار از آهن، اسیدفولیک و ویتامین B۱۲ در رژیم غذایی مبتلایان– ترک سیگار۶
از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می‌تواند کمبود دریافت ریز مغذی‌های فوق باشد، گنجاندن منابع غذایی این مواد مغذی نقش مهمی در بهبودی فرد دارد.مواد غذایی شامل جگر، غذاهای دریایی، گوشت قرمز کم‌چربی، لوبیاهای خشک، حبوبات، سبزیجات دارای برگ‌های سبز تیره و پهن و زرده تخم‌مرغ بهترین منابع خوراکی حاوی آهن هستند. جگر، قارچ و سبزیجاتی که برگ سبز دارند (به ویژه اسفناج، مارچوبه و بروکلی) منابع غنی اسیدفولیک می‌باشند. جگر، شیر، تخم مرغ، ماهی، پنیر و گوشت جزء غنی‌ترین منابع ویتامین B۱۲ محسوب می‌شوند.۷
مصرف نمودن میوه‌هایی نظیر سیب، خرما و خرمالوبرای درمان آفت دهان با سیب می‌توان روزی چند عدد سیب را مصرف نموده و همزمان عسل را روی محل آفت قرار داد یا می‌توان عسل را روی سیب مالیده و آن را به صورتی که مدت زیادی در دهان بماند، جویده و میل نمود. اگر آفت در دهان زیاد است و جویدن درد آور است، می‌توان در آب سیب، عسل ریخته و آن را جرعه جرعه نوشید، به طوری که برای مدتی در دهان بماند.
به افرادی که به صورت مدام در دهانشان آفت می‌زنند و از این موضوع ناراحت می‌باشند، توصیه می‌شود که خرمالو را در برنامه غذایی خود قرار دهند، زیرا خرمالو و آب آن خاصیت ترمیم کنندگی زخم‌ها را دارا است.
درمانگران طب سنتی هند برای درمان این بیماری راه حل بسیار ساده‌ای دارند. آنها خوردن خرمای نرسیده را در تسکین و درمان این زخم‌ها بسیار موثر، می‌دانند. بنابراین به بیماران خود توصیه می‌کنند هنگام بروز زخم‌ها و آفت‌های دهانی در طول روز ۲ بار، ۳ تا ۴ خرمای نرسیده را به خوبی بجوند. از دیدگاه این درمانگران، خرما به دلیل داشتن ویتامین‌های گروه Bارزش غذایی ویژه‌ای دارد که در درمان زخم‌های دهانی بسیار موثر است.۸
مصرف گیاهان داروییبرای درمان ضایعاتی مانند آفت که هنوز علت قطعی آن مشخص نیست، استفاده از گیاهان دارویی مناسب‌تر از داروهای شیمیایی است، چرا که عوارض جانبی کمتری دارند. برای نمونه استفاده از کورتون یا آنتی‌بیوتیک (به صورت دهانشویه) برای طولانی مدت می‌تواند باعث بروز قارچ در دهان شود، ولی ترکیبات گیاهی عوارض جانبی کمتری دارند.برخی عصاره‌های گیاهی باعث تخفیف علائم بیماران آفتی می‌شوند که از آن جمله می‌توان به جفت بلوط، سماق قرمز و قهوه‌ای، گرد غوره، پنیرک، خطمی، خرفه، تخم خرفه، فلوس، تخم گشنیز و گیاه ساتوریا خوزستانیکا اشاره نمود.– جفت بلوط، لایه نازک قهوه ای رنگی است که بین پوست بلوط و مغز آن قرار گرفته و به راحتی هم جدا می‌شود. این گیاه، اثرات بسیار مفیدی در بهبودی آفت و زخم‌های دهان دارد..
درمان آفت دهان- توصیه اکید به افراد مبتلا به آفت این است که سماق را بر روی انگشت بمالند و آن را به مدت چند دقیقه روی محل آفت نگه دارند.
– غوره از نظر طب قدیم ایران سرد و قابض است و در درمان ورم مخاط دهان و زخم‌های دهانی و بهبود آفت دهان موثر است.– به افرادی که به صورت مدام در دهانشان آفت می‌زنند و از این موضوع ناراحت می‌باشند، توصیه می‌شود که خرمالو را در برنامه غذایی خود قرار دهند، زیرا خرمالو و آب آن خاصیت ترمیم کنندگی زخم‌ها را دارا است.پنیرک، خطمی، خرفه و تخم خرفه خنک کننده فضای دهان و آرام‌بخش دردهای ناشی از آفت می‌باشند..
درمان آفت دهان- پنیرک (malvasilvestris L) که از جمله گیاهان دارویی بومی استان کرمانشاه می‌باشد، به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی نظیر موسیلاژ، تانن‌ها و اسانس‌های فرار دارای خواص ضد التهابی است به طوری که به صورت حمام دهان برای درمان آفت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– استفاده از دهانشویه ختمی روزی چند بار و یا آغشته نمودن پنبه‌ای به آن و قرار دادن روی محل دردناک به بهبود آفت کمک می‌کند..
درمان آفت دهان- نگه داشتن سائیده تخم خرفه در دهان، در رفع آفت دهان به خصوص اطفال موثر است..
درمان آفت دهان- برای جلوگیری از پیشرفت و تسکین درد آفت دهان می‌توان مغز فلوس بدون دانه و تخم گشنیز را به نسبت مساوی خیسانده، صاف کرده و غرغره نمود و روزی چند بار این عمل را تکرار کرد.
– استفاده از عصاره گیاه ساتوریاخوزستانیکا نتایج منحصر به فردی در درمان آفت داشته است. این گیاه فقط در ایران می‌روید و جزو دسته گیاهان تیره نعناع است و اثرات ضدویروسی و ضدقارچی دارد. استفاده از عصاره این گیاه در دو، سه روز اول زخم پاسخ بهتری به درمان می‌دهد و سیر دوره درمان را کوتاه‌تر کرده و باعث کاهش درد و سوزش می‌شود.۹
چند توصیه دیگر– اجتناب از مصرف غذاهای اسیدی ، قندی، پر ادویه و هر غذائی که باعث تشدید درد و تحریک زیاد دهان می شود.
– استفاده از تکه های کوچک یخ برروی نقاطی که دچار آفت است. این کار باعث تخفیف درد می شود.
– مسواک زدن بطور مرتب و تمیز نگه داشتن دهان
درمان آفت دهان- مرتباً دهان خود را بشوئید. این کار را می توان با آب نمک و یا استفاده از دهانشویه های معمولی انجام داد.روزانه ۳ بار یا بیشتر با محلول نمک (نصف قاشق چایخوری نمک در حدود یک لیوان آب حل شود) شستشو دهید، البته به شرط این که خیلی دردناک نباشد.اگر از شربت دیفن هیدارمین و یا محلول آب اکسیژنه استفاده می کنید حتماً آن ها را رقیق کنید تا تحریک کننده نباشند.(نسبت آب اکسیژنه به آب باید ۱ به ۱۵ باشد.)– با استفاده از محلول شیر منیزیوم (هیدروکسید منیزیم که هم به عنوان داروی ضد اسید و هم ضد یبوست مصرف می شود.) و چکاندن چند قطره روی زخم آفت، درد آن کاهش می یابد هم بهبود آن تسریع می یابد.– استفاده از ضد دردهایی مثل آسپرین، استامینوفن و یا ایبوپروفن نیز برای کاهش درد مفید است ولی از آسپرین برای کودکان نباید استفاده کرد.۱۰
داروهابرای کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی بیمار از این روش ها بهره بگیرید:– استفاده از خمیردندان هایی که حاوی سدیم لوریل‌سولفات نباشند.– استفاده از محصولاتی که مثل Orabase با ایجاد یک لایه محافظ روی زخم‌ها مانع تحریک آنها توسط عوامل محیطی می‌شوند.– محصولات بی‌حس کننده موضعی (مثل لیدوکائین, بنزوکائین)– داروهای ضدباکتریایی (مثل سولفات مس و …)– داروهایی که سطح زخم‌های آفتی را شستشو می‌دهند (مثل پراکسید هیدروژن و کار با میدپراکسید)– ترکیب شیر منیزی و دیفن‌هیدرامین با نسبت مساوی ۴ تا ۶ بار در روز– مصرف مرتب وروزانه ماست که محتوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس باشد.– کاهش عوامل آسیب زننده (تروماتیک) دهان مثل دندان های شکسته، جرم زیاد، پرکردگی‌های تیز و … .– درصورت کمبود تغذیه‌ای بایستی مکمل مولتی‌ویتامین مصرف شود.– کاهش استرس– داروهای ضدالتهابی که توسط پزشک تجویز می‌شوند: مثل آفتازولAphthasol, Kenalog in orabase که همان تریامسینولون استوناید بوده و به نام تجاری Adcortyl در بازار ایران وجود دارد.– داروهای مهارکننده کلاژناز مثل تتراسایکلین وPeridex یا کلرهگزیدین گلوکانات .درمان با کلرهگزیدین می‌تواند سرعت بهبود زخم‌های آفتی را بهبود بخشد.– زخم‌ها را مرتباً با کمک گوش پاک کن یا چیزی شبیه آن که آغشته به پراکسیدهیدروژن ۲% باشد پاک کنید.۱۱
عواقب مورد انتظاراکثر زخم‌های آفتی بدون برجای گذاشتن جوشگاه در عرض ۲ هفته خوب می‌شوند. حملات مکرر آفت شایع هستند. آفت ممکن است به صورت یک زخم حداکثر ۳-۲ بار در سال تا بروز بدون وقفه چندین زخم در سال رخ دهد.
عوارض احتمالی‌در موارد شدید که خوردن و آشامیدن سخت می‌شود امکان دارد بدن کم آب شود.۱۲
امکان دارد توصیه به کشت زخم شود تا بتوان آفت را از زخم هرپسی، افتراق داد؛ یا احیاناً اگر عفونت باکتریایی ثانویه وجود داشته باشد آن را تشخیص داد.
اگر آفت در اثر خشن بودن دندان، بریس یا دندان مصنوعی ایجاد شده باشد، به دندانپزشک مراجعه کنید. تا زمانی که این نوع مشکلات برطرف نشود آفت دهان خوب نمی‌شود.۱۳
در این شرایط به پزشک مراجعه نمایید– اگر درجه حرارت بدن به ۳۸/۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر برسد.– اگر علی‌رغم درمان، آفت در عرض ۳ روز رو به بهبود نگذارد.– اگر درد غیر قابل تحمل باشد و با درمان تخفیف نیابد.– اگر کودکی که دهانش آفت می‌زند وزن کم کند.
افزودن دیدگاه جدید