شب اول قبر، در پاسخ نکیر و منکر چه باید گقت؟

شب اول قبر، در پاسخ «نکیر و منکر» چه باید گقت؟

یکی از عقايد همه مسلمانان این است که در اولین شب خروج از دنیا و ورود به عالم برزخ، انسان مورد سوال و جواب قرار خواهد گرفت و از اعمال و اعتقادات او پرسیده خواهد شد؛ طبق روایات ما دو ملک از ملائکه الهی مامور این کار هستند که به «نکیر و منکر» معروف‌اند.

حال باید پرسید این سوالاتی که آن‌ها می‌پرسند چیست و در پاسخ آن‌ها چه باید گفت؟   

با توجه به روایاتی که از معصومین(علیهم‌السلام) رسیده است، سوالات آن‌ها از اعتقادات انسان و واجبات مهم دین مبین اسلام است؛ سوال از خدا و پیامبر و امام و آیین او، سوال از کلیات رفتار اوست. امام کاظم(علیه‌السلام) در این باره فرمودند: «از انسان در قبرش، پرسیده می‌شود: «مَنْ رَبُّك» خدایت کیست؟ «مَا دِينُك» دینت چیست؟ «مَنْ نَبِيُّك» پیامبر تو کیست؟ «مَنْ إِمَامُك» امام و پیشوای تو کیست؟».[۱]

اما نکته مهم این است که آدمی در پاسخ به این سوالات، باطن و رفتارش سخن خواهند گفت، نه زبان او، لذا بسیاری از علماء معتقداند پاسخ این سوالات را قلب و روح آدمی می‌دهد و در آن زمان، زبان بند آمده است و رفتار ما در دنیا، پاسخ‌گوی این سوالات خواهد بود.[۲]

به طور مثال خدای انسان، کسی است که از او تبعیت کند و در زندگی سخن او را نصب‌العین قرار داده و رکوع و سجود انسان به سمت او باشد؛ مثلاً اگر برای انسان، شکم و خوردن از همه چیز مهم‌تر باشد و تنها به پر کردن شکم فکر کند، قطعاً در پاسخ به این سوال که خدای تو کیست، خواهد گفت خدای من شکم من است، یا اگر برای شخصی شهوات نفسانی مهم باشد، خدای او قطعاً شهوت او خواهد بود.

این مطلب در روایات ائمه اطهار(علیهم‌السلام) بیان شده است؛ به طور مثال پیامبر عظیم اكرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمودند: «در عالم «برزخ» چون از خدايشان پرسش كنند، می‌گويد: شكمم، شكمم. می‌گويند: واى بر تو اينك به خداى خود متوسل شو و از شكمت بخواه تا از عذاب ما نجات يابى‏؛ به ديگرى می‌گويند: «مَنْ رَبُّك؟» در پاسخ می‌گويد: زن من؛ می‌گويند: اينك از زنت بخواه كه از تو دست‌گيرى كند؛ به ديگرى می‌گويند: «مَنْ رَبُّكَ؟» پاسخ می‌دهد: پسرم».[۳]

آری در پاسخ به «مَن ربُّک» دیگر زبان انسان بسته است تا به دروغ بگوید خدای واحد قهار، بلکه رفتار و کردار آدمی سخن می‌گوید؛ بندگی انسان به سمت هر چیزی باشد، آن چیز را بر زبان جاری خواهد کرد. قطعا برخی در پاسخ «مَنْ رَبُّكَ؟» خواهند گفت: تجارت من، چك من، سفته من، عنوان و اعتبار من، جاه و رياست من، غرور علم و دانش من. اين‌ها همه خدايانی هستند که یک عمر برای آن‌ها تلاش کردند و برای رسیدن به آن‌ها فرامین خدا را زیر پا نهادند و راه طغیان را در پیش گرفتند.

بله عالم برزخ، عالم طلوع حقائق و بروز سرائر است؛ قرآن در این باره می‌فرماید: «يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا يَخْفى‏ عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ‏ءٌ لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّار [غافر/۱۶] [روز قیامت] روزى است كه همه آن‌ها آشكار می‌شوند و چيزى از آن‌ها بر خدا مخفى نخواهد ماند، [در آن روز گفته می‌شود] حكومت امروز براى كيست؟! براى خداوند يكتاى قهار است».

اما مومنین راستین و کسانی که در زندگی خداوند متعال را فراموش نکرده و سعی کردند به جای پرورش نفس و عمل به دستورات آن، دستورات خدا را اطاعت کنند و با نفس مبارزه کنند و به معنای واقعی بنده خدا باشند، در پاسخ آن سوال، قطعا پاسخ خواهند داد: خدای من، خدایى واحد، أحد و صمد است كه «خالقُ السَّمَواتِ وَ الارَضين» می‌باشد، آنان مومنین حقیقی بوده و در برزخ و در قیامت در راحتی و آرامش کامل خواهند بود.

امام صادق(علیه‌السلام) راجع به مومنین فرمودند: «از انسان در قبرش سوال می‌کنند، پس اگر ثابت قدم باشد (بتواند پاسخ درست بدهد) قبرش به اندازه ۷۰ زراع(هر زراع نیم متر است) گشاده شود، و دری از بهشت به سوی او گشاده شود و به او گفته شود: بخواب، خواب راحتی هم‌چون خواب عروس، با بهترين استراحت، با چشمان خوش و تازه».[۴]

---------------------------------------------------

پی‌نوشت:

[۱]. الكافي، ج۳، ص۲۳۸.   [۲]. معاد شناسى، ج‏۲، ص ۲۵۴.[۳]. بحار الانوار، ج ۲۲، ص ۴۵۳.[۴]. الكافي، همان.