آیا امکان دارد در قیامت پدران و مادران با فرزندانشان یک‌جا باشند؟

چگونه می‌‌شود فرزندان و اولیائشان در آخرت با هم باشند؟

برای یافتن پاسخی مناسب در ارتباط با پرسش مطرح شده، به سراغ قرآن کریم و روایات معصومان(ع) می‌رویم، تا ببینیم قرآن و روایات در این موضوع چه دیدگاهی را مطرح می‌کنند. قرآن کریم در باره چگونگی ملحق شدن فرزندان در قیامت با پدرانشان چنین می‌فرماید:

«وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِما کَسَبَ رَهین‏»؛[1]

کسانى که ایمان آوردند و فرزندانشان به پیروى از آنان ایمان اختیار کردند، فرزندانشان را (در بهشت) به آنان ملحق مى‏‌کنیم و از (پاداش) عملشان چیزى نمى‌‏کاهیم و هر کس در گرو اعمال خویش است.

از ظاهر آیه شریفه بر مى‌‏‌آید که در مقام منت و فضل پروردگار بر مؤمنان ساکن جوار رحمت الهی است. خداى سبحان بر مؤمنان منت مى‌‏گذارد که به زودى فرزندانشان را - البته آنهایى را که در ایمان از پدران خود پیروى کردند- به خود آنان ملحق مى‏‌کند، و بدین وسیله چشم پدران را روشن مى‌‏سازد، و همین معنا خود قرینه‌‏اى است بر این‌که تنوین در کلمه «بایمانٍ» براى این است که بر درجه‌ای از ایمان دلالت کند، نه براى تعظیم ایمان.در نتیجه معناى آیه این مى‌‏شود که ما از میان نسل‌هاى مؤمنان، آنهایى را که در ایمان به خدا به نوعى از پدران خود پیروى کنند به پدرانشان ملحق مى‌‏کنیم، هر چند که ایمانشان به درجه ایمان پدرانشان نرسد؛ چون اگر تنها آن فرزندانی را به پدران مؤمن ملحق کند که ایمانشان یا مساوى و یا کامل‌تر از ایمان پدران باشد، دیگر منت نهادن معنا ندارد.

از سوى دیگر، از این‌که پیروی در ایمان را مطلق و بى‌‏قید آورد، و همواره کلام مطلق منصرف به فرد روشنش مى‌‏شود، ناگزیر باید گفت منظور از این پیروی، پیروی فرزندان بالغ است؛ زیرا خردسالانى که هنوز به سن تکلیف نرسیده‌‏اند، ایمانشان هنوز ایمان صحیح نشده، پس قهراً مراد از ذریه، فرزندان کبیرند که مکلف به ایمان هستند. بنابر این، آیه شریفه، شامل فرزندانی که قبل از بلوغ از دنیا مى‌‏روند نمى‌‏شود، و این منافات ندارد با این‌که اطفال و کودکان مؤمنان هم شرعاً محکوم به ایمان باشند.

مگر این‌که بگوییم: نکره آمدن ایمان عمومیت را مى‏‌رساند، و معنا چنین مى‏‌شود: ذریه ایشان در ایمان، که از پدران خود پیروى کرده‌‏اند، حال چه این‌که آن ایمان، ایمان واقعى باشد، یا ایمان به حسب حکم شرع باشد.

گفتنی است که سیاق امتنان، قرینه است بر این‌که ضمیر جمع در جمله «ما ألتناهم» و در «من عملهم» به «الذین آمنوا» بر مى‌‏گردد، هم چنان که دو ضمیر در «اتبعتهم» و «ذریتهم» به مؤمنان بر مى‌‏گردد؛ زیرا وقتى فرمود: «ما اینان را به آنان ملحق مى‏‌کنیم»، جاى این توهم بود که نکند خدا مى‌‏خواهد از پاداش پدران کم نموده به فرزندان بدهد؛ لذا با جمله «وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ» خواست این توهم را دفع کند و بگوید کم کردن از پاداش پدران با امتنان منافات دارد، و معلوم است که آنچه با امتنان منافات دارد این است که از ثواب پدران کم کند نه از ثواب فرزندان. پس این بهترین دلیل است که دو  ضمیر «ما ألتناهم» و «من عملهم» هم به همان پدران مؤمن بر مى‌‌‏گردد.

نتیجه این که: جمله «وَ الَّذِینَ آمَنُوا ...» جمله‌‌‏اى است استینافى که خداى تعالى در آن بر مؤمنان منت مى‏‌گذارد که به زودى اولادشان را که به نوعى از ایمان، پدران خود را پیروى کرده‌‏اند به پدران ملحق مى‌‏کند، هر چند که ایمان فرزندان به درجه ایمان پدران نرسیده باشد. و این کار را بدان جهت مى‏‌کند که پدران خشنود گشته چشمشان روشن شود، و در عین حال از پاداش پدران چیزى کم نمى‌‏کند، و از ثواب پدران چیزى به فرزندان نمى‌‏دهد، که مزاحم حق پدران نباشد، و خدا خودش بهتر مى‌‏داند که چه جور بدهد.[2]

این معنا از سخنان معصومان(ع) نیز به روشنی دریافت می‌شود: «عن علیّ(ع) عن النبیّ(ص) قال: إن المؤمنین و أولادهم فی الجنة»؛[3] امام علی(ع) از رسول خدا(ص) نقل می‌کند که مؤمنان و فرزندانشان در بهشت با هم هستند.«وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ أَمَّا أَطْفَالُ الْمُؤْمِنِینَ فَیَلْحَقُونَ بِآبَائِهِم‏»؛[4] همچنین امام باقر(ع) می‌فرماید: فرزندان خردسال مؤمنان(در بهشت) به پدرانشان ملحق می‌شوند.

همچنین ابن عباس از پیامبر اسلام(ص) نقل می‌کند: خدا درجه فرزندان آنها را بالا می‌برد تا با پدران مؤمن خود که در درجه و مرتبه بالایی هستند، نزدیک باشند.[5]

بنابر این، فرزندان انسان‌های با ایمان اگر آنان نیز اهل ایمان – حتی با مرتبه­ای پایین­تر - باشند و نیز کودکان، در قیامت به پدران خویش ملحق ‌شده  و در بهشت در کنار هم از نعمت‌های بی‌کران الهی بهره‌مند خواهند شد.                     [1]. طور ۲۱.[2]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏19، ص 12- 13، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 19، ص 16- 18، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1374ش؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏9، ص 250- 251، ناصر خسرو، تهران، 1372ش؛ حسینى همدانى سید محمد حسین انوار درخشان، ج‏15، ص: 497 – 498. کتابفروشى لطفى، تهران، چاپ اول، 1404 ق.[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد ج ‏3، ص 250، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.[4]. همان، ج ‏3، ص 248.

[5]. طحاوی، أبو جعفر أحمد بن محمد، شرح مشکل الآثار، تحقیق: شعیب الأرنؤوط، ج 3، ص 107، مؤسسة الرسالة، بیروت، چاپ اول، 1415ق؛ حسکانی، عبید الله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق: محمودی‏، محمد باقر، ج ‏2، ص 273 – 274، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1411ق؛ مرعشی تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق و إزهاق الباطل، ج ‏14، ص 677، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، قم، 1409ق.

منبع :اسلام كوئيست