آيا امام حسين(ع) دختری به نام رقيه داشتند؟

یک نت ـ يكي از مباحث اختلافي در موضوع تاريخ اهل بيت (عليهم السلام) مربوط به همين مطلبي است كه شما اشاره كرده ايد،قبل از اينكه به بيان مطالبي پيرامون حضرت رقيه(سلام الله عليها) بپردازم،مناسب است بطور مختصر به دلايل وجود اين اختلافات در مورد موضوعات تاريخي،بخصوص تاريخ زندگاني اهل بيت(عليهم السلام) اشاره اي داشته باشم:1) در دوره زندگاني ائمه اطهار (عليهم‏السلام) و در صدر اسلام مسائلي مانند کمبود امکانات نگارشي، اختناق شديد حکمرانان اموي، کم توجهي به ثبت و ضبط جزئيات رويدادها، فشار حکومت بر سيره نويسان، جانب داري‏ها و... سبب بروز بعضي اختلافات در نقل مطالب تاريخي مي‏شده است.2) در اثر تاخت و تازها و وجود دانش ستيزي بعضي حکمرانان، بسياري از منابع ارزشمند از ميان رفته است. به همين دليل، اين گمان تقويت مي‏شود که چه بسا بسياري از اين اسناد و منابع معتبر، در جريان اين درگيري‏ها، از بين رفته و به دست ما نرسيده است.3) تعدد فرزندان، تشابه اسمي و به ويژه سرگذشت‏هاي شبيه در مورد شخصيت‏هاي گوناگون تاريخي و گاه وجود ابهام در گذشته‏ها و پيشينه زندگي افراد، امر را بر تاريخ نويسان مشتبه کرده است. همان گونه که اين مسأله در مورد ديگر شخصيت‏هاي تاريخي ـ حتي در جريان قيام عاشورا ـ نيز به چشم مي‏خورد.4) همان گونه که در ادامه اشاره خواهد شد، امام حسين (عليه‏السلام) به دليل شدت علاقه به پدر بزرگوار و مادر گرامي‏شان، نام همه فرزندان خود را فاطمه و علي مي‏گذاشتند. اين امر خود منشأ بسياري از سهوِ قلم‏ها در نگاشتن شرح حال زندگاني فرزندانِ امام حسين (عليه‏السلام) گرديده است. قراين و شواهدي نيز در دست است که رقيه (عليهاالسلام) را فاطمه صغيره مي‏خوانده‏اند. احتمال دارد همين موضوع سبب غفلت از نام اصلي ايشان شده باشد.(1)

بنابراين، نيامدن نام حضرت رقيه (عليهاالسلام)، در کتاب‏هاي تاريخي، اگر چه شک در وجود تاريخي او را تقويت مي‏کند، اما هرگز دليل بر نبودن چنين شخصيتي در تاريخ نيست. افزون بر آن، مهم‏ترين دليلِ فراموشي يا کم رنگ شدن حضور اين شخصيت، زندگاني کوتاه ايشان است که سبب شده ردّ کمتري از ايشان در تاريخ به چشم بخورد.

در مدارک معتبر ميان فرزندان امام حسين نامي از حضرت رقيه برده نشده است،ولي اصل وجود دختري چهار ساله براي امام حسين عليه السلام در منابع شيعي آمده است در کتاب کامل بهائي نوشته علاء الدين طبری (قرن ششم هجري) قصه دختري چهار ساله که در ماجراي اسارت در خرابه شام در کنار سر بريده پدر به شهادت رسيده، آمده است. (2)

اما در مورد نام او، آيا رقيه بوده يا فاطمه صغري و... اختلاف است.علت اين مطلب را شايد بتوان با اطلاع از سيره امام حسين(عليه السلام) در مورد نامگذاري فرزندانشان بدست آورد،در منابع روايي آمده است:«در ميان کودکان امام حسين (عليه‏السلام) دختر کوچکي به نام فاطمه بود و چون امام حسين (عليه‏السلام) مادر بزرگوارشان را بسيار دوست مي‏داشتند، هر فرزند دختري که خدا به ايشان مي‏داد، نامش را فاطمه مي‏گذاشت. همان گونه که هرچه پسر داشتند، به احترام پدرشان امام علي (عليه‏السلام) وي را علي مي‏ناميد».(3)

محدث قمي در منتهي الآمال (4)از کامل بهائي نقل کرده است. امام دختري چهارساله داشت. شبي از خواب- در شام- بيدار شد. گفت: پدرم کو. اکنون او را در خواب ديدم. ناراحت و پريشان بود. زنان که نواي اين کودک را شنيدند. همه صدا به گريه بلند کردند. ساير بچه ها نيز گريه مي کردند. يزيد از خواب بيدار شد. پرسيد: چه خبر است؟جريان را به او گفتند. دستور داد سر پدرش را برايش ببرند. سر را آوردند. در دامن آن کودک گذاردند. پرسيد: چيست؟ گفتند: اين سر پدر توست. چنان ناراحت شد که فريادي زد. از همان ناراحتي مريض گرديد و پس از چند روز فوت شد.

روايت فوق نام اين دختر را بيان نکرده و از او فقط با تعبير دخترک چهارساله ياد کرده.

اين واقعه بنابر قول وقايع الشهور و الايام آيت الله بيرجندي در پنجم ماه صفر اتفاق افتاده است. در کتاب رياض القدس مي‌نويسد که روز پنجم صفر بنا به قولي حضرت رقيه خاتون از دنيا رفته و آن طفل کوچک که مرحوم آيت الله بيرجندي در کتاب وقايع فرموده. به احتمال قوي رقيه بوده است. (5)

براي وجود چنين دختري دو شاهد می‌توان آورد:شاهد اول:دو خطاب از امام حسين عليه السلام در کربلا در مصادر شيعي آمده است که يکي از دختران حرم خود را با نام رقيه صدا زده است.1)- “يا اختاه يا ام کلثوم، و انت يا زينب و انت يا رقيه و انت يا فاطمه و انت يا رباب، ...”. (6)2)- “ثم نادي: يا ام کلثوم و يا سکينه و يا رقيه و يا عاتکه و يا زينب يا اهل بيتي عليکن مني السلام”. (7)همانگونه كه مشاهده مي فرماييد امام حسين(عليه السلام)نام رقيه را آورده است.شاهد دوم: هنگامي که زينب (سلام الله عليها) در کوفه با سر بريده امام حسين ( عليه السلام) مواجه شد. اشعاري سرود که در ضمن آن آمده است: «اي برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگو که نزديک است قلبش تهي گردد». (8)که نشان از وجود چنين دختر خردسالي که در فراق پدر بي‌تاب بوده. دارد.ابن فندق (م 565ق) نيز در لباب الانساب از رقيه به عنوان دختر امام حسين ( عليه السلام) ياد کرده است. (9)شيخ مهدي مازندراني از حمزاوي نقل کرده که در کتاب نفحاتش گفته :براي امام دختري به نام رقيه بوده که با حسين ( عليه السلام) از مدينه حرکت کرده. پنج يا هفت سال داشته و سپس به کربلا رسيده. با حلقه اسيران به شام آمده و در شام وفات کرده است.آقاي محمد باقر مدرس مي گويد : درباره اين دختر امام حسين از مرحوم آيت الله نجفي کتباً و شفاهاً سؤالاتي نمودم. فرمود : ولو مدارک معتبر از وجود چنين دختري ساکت است لکن با وجود اين شهرت نمي شود انکار کرد. (10)بهرحال از لحاظ تحقيقي با اثبات وجود دختري چهار ساله براي امام حسين(عليه السلام)هيچ استبعادي وجود ندارد که نام اين دختر امام حسين ( عليه السلام) رقيه باشد.

پي نوشت ها :

1. محمدي اشتهاردي، محمد، سرگذشت جان سوز حضرت رقيه (عليهاالسلام)، تهران، انتشارات مطهر، 1380 ه . ش، ص 12.

2. کامل بهائي، ج 2، ص 179.

3. مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، بيروت، مؤسسه الوفاء، 1404 ه . ق، ج44، ص210.

4. منتهي الآمال، محدث قمي. ج4. ص204.

5. حضرت رقيه دختر امام حسين، شيخ علي فلسفي خراساني.

6. اللهوف، سيد بن طاووس ص 140 و 141.

7. مقتل ابن مخنف، ص 131.

8. « …يا اخي فاطمة الصغيرة کلمّا فقد کاد قلبها ان يذوبا. بحارالانوار،ج 45،ص 115؛ القندوزي، ينابيع المودة، ج 2، ص 421.

9. لباب الانساب، ابن فندق، ج 1،ص 355.

10. شخصيت حسين، محمد باقر مدرس بستان آباد، ص458.

منبع : انجمن گفتگوی دینی