چرا سيدالشهدا (عليه السلام) در مدينه قیام نکرد ؟

یک نت ـ پاسخ به اين سؤال در گرو بررسى دقيق شرايط زمان و مكان است. از نظر زمانى، هنگام حضور امام(عليه السلام) در مدينه، هنوز مرگ معاويه اعلام عمومى نشده بود. علاوه بر آنكه عموم مردم هنوز تفاوت ميان حكومت يزيد و معاويه را به خوبى درك نمى ‏كردند؛ زيرا گرچه چهره يزيد براى كسانى همچون امام حسين ( عليه السلام ) ،عبداللّه بن زبير، عبدالله بن عمر و عبدالرحمن بن ابى ‏بكر - به عنوان چهره ‏اى شراب خوار، سگ باز و ميمون ‏باز، شناخته شده بود؛ (1)امّا بيشتر مردم تحت تأثير تبليغات معاويه و باند اموى و نيز سياست تطميع و تهديد معاويه، در زمان حيات او با پسرش بيعت كرده بودند. (2)از نظر مكانى نيز به چند دليل مدينه موقعيّت مناسبى براى قيام نداشت:1. گرچه تعداد زيادى از مردم مدينه و به ويژه انصار به خاندان اهل بيت( عليه السلام ) علاقه داشتند. اما علاقه آنان در حدى نبود كه حاضر به جان‏فشانى و حتى كمتر از آن در راه آنان باشند؛ چنان‏كه اين سستى و كوتاهى را به خوبى در جريان سقيفه و پس از آن نشان دادند. جالب است بدانيم هنگامى كه حضرت على( عليه السلام ) به قصد مقابله با سپاه بيعت‏ شكنان از اهل مدينه يارى خواست، بيشتر آنان به او پاسخ مثبت ندادند و حضرت( عليه السلام ) مجبور شد تا تنها با چهارصد(3) يا هفتصد نفر(4) از مردم اين شهر، به مقابله با سپاه چند هزار نفرى مخالفان برود.2. مدينه پس از پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) خود را تابع سياست حاكم نشان مى ‏داد؛ از اين رو به پيروى از سياست شيخين (ابوبكر و عمر) شناخته مى‏ شد كه حساسيت فراوانى در حفظ سنّت آن دو در عرض سنّت پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله و سلم) داشت؛ چنان‏كه نماينده اين گروه، عبدالرحمن بن عوف، در جريان شوراى عُمَر، پيروى از سنّت آن دو را به عنوان پيش شرط، براى واگذار كردن حكومت به حضرت على( عليه السلام ) عنوان كرد؛ ولى حضرت( عليه السلام ) زير بار آن نرفت.(5)3. تعداد فراوانى از قبايل مختلف قريش - به ويژه افرادى از باند اموى همچون مروان و خاندانش - در آن عصر در مدينه نفوذ و تسلّط فراون داشتند و بديهى بود كه آنان در مقابل هر اقدام امام( عليه السلام ) به سرعت موضع‏گيرى مى‏ كردند.4. پيشينه اهل مدينه در زمان حكومت اموى، نشان داده بود كه آنها حاضر به دفاع جدى در مقابل حكومت اموى از خاندان اهل بيت (عليه السلام) نيستند؛ زيرا سال‏ها به دنبال سياست لعن امام على( عليه السلام ) - كه از سوى معاويه ابلاغ شده بود در اين شهر و برفراز منبر آن، حاكمان اموى به بدگويى از حضرت على( عليه السلام ) مى ‏پرداختند و اين مردم - با آنكه كذب سخنان آنان را مى ‏دانستند - كمتر حاضر به اعتراض جدّى عليه اين سياست بودند و بيشترين مقاومت‏ها در مقابل اين سياست از سوى خاندان اهل بيت( عليه السلام ) و به ويژه امام حسين( عليه السلام ) بود كه حتى پس از موضع‏گيرى آن حضرت كسى به يارى او بر نمى ‏خاست.(6)

5. علاوه بر اينها حاكم اموى (وليد بن عتبة) به خوبى بر اوضاع شهر مسلّط بود و چنان نبود كه با يك قيام، زمام امور از دست او خارج شده و به دست مخالفان افتد.

بنابراين شهر مدينه به هيچوجه براي قيام مساعد نبوده است.-------------------پي نوشتها:(1). تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 228.(2). الامامة و السياسة، ج 1، صص 161-164.(3). تاريخ يعقوبى، پيشين، ص 181.(4). مروج الذهب، ج 2، ص 395.(5). تاريخ يعقوبى، پيشين، ص 162.(6). بحارالانوار، ج 44، ص 211.

منبع : انجمن گفتگوی دینی